1. โกสิยสิกฺขาปทวณฺณนา

[542] ปาฬิยํ ‘‘โกสิยการเก’’ติ เอตฺถ โกสํ กโรนฺตีติ โกสการกาติ ลทฺธโวหารานํ ปาณกานํ โกสโต นิพฺพตฺตํ โกสิยํ, ตํ กโรนฺตีติ โกสิยการกา, ตนฺตวายาฯ สํหนนํ สงฺฆาโต , วินาโสติ อตฺโถฯ โกสิยมิสฺสกนฺติ โกสิยตนฺตุนา มิสฺสํฯ ‘‘อวายิม’’นฺติ วุตฺตตฺตา วายิตฺวา เจ กโรนฺติ, อนาปตฺติฯ อนาปตฺติ วิตานํ วาติอาทินา วิตานาทีนํ อตฺถาย กรเณปิ เตนากาเรน ปริโภเคปิ อนาปตฺติ วุตฺตาฯ

เอวมฺปิ มิสฺเสตฺวา กตเมว โหตีติ อิมินา วาเตน อาหริตฺวา ปาติเตปิ อจิตฺตกตฺตา อาปตฺติเยวาติ ทสฺเสติฯ โกสิยมิสฺสกตา, อตฺตโน อตฺถาย สนฺถตสฺส กรณํ การาปนํ, ปฏิลาโภ จาติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ

โกสิยสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

[547] สุทฺธกาฬกสิกฺขาปทํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

3. ทฺเวภาคสิกฺขาปทวณฺณนา

[552] ทฺเวภาคสิกฺขาปเท ปน ทฺเว ภาคาติ อุกฺกฏฺฐปริจฺเฉโท กาฬกานํ อธิกคฺคหณสฺส ปฏิกฺเขปวเสน สิกฺขาปทสฺส ปญฺญตฺตตฺตาฯ ตติยํ โอทาตานํ จตุตฺถํ โคจริยานนฺติ อยํ เหฏฺฐิมปริจฺเฉโท เตสํ อธิกคฺคหเณ ปฏิกฺเขปาภาวโต, ตสฺมา กาฬกานํ ภาคทฺวยโต อธิกํ น วฏฺฏติ, เสสานํ ปน วุตฺตปฺปมาณโต อธิกมฺปิ วฏฺฏติฯ ‘‘กาฬกานํเยว จ อธิกคฺคหณสฺส ปฏิกฺขิตฺตตฺตา กาฬกานํ อุปฑฺฒํ โอทาตานํ วา โคจริยานํ วา อุปฑฺฒํ คเหตฺวาปิ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ วทนฺติ, ‘‘อนาปตฺติ พหุตรํ โอทาตานํ พหุตรํ โคจริยานํ อาทิยิตฺวา กโรติ, สุทฺธํ โอทาตานํ สุทฺธํ โคจริยานํ อาทิยิตฺวา กโรตี’’ติ อิมินา ตํ สเมติฯ ‘‘กาฬเก โอทาเต จ ฐเปตฺวา เสสา โคจริเยสุเยว สงฺคหํ คจฺฉนฺตี’’ติ วทนฺติฯ ทฺเว โกฏฺฐาสา กาฬกานนฺติ เอตฺถ ปน ‘‘เอกสฺสปิ กาฬกโลมสฺส อติเรกภาเว นิสฺสคฺคิยํ โหตี’’ติ มาติกาฏฺฐกถายํ (กงฺขา. อฏฺฐ. ทฺเวภาคสิกฺขาปทวณฺณนา) ตฺตํ, ตํ ‘‘ธารยิตฺวา ทฺเว ตุลา อาทาตพฺพา’’ติ วจนโต ตุลาธารณาย น สเมติ ฯ น หิ โลเม คเณตฺวา ตุลาธารณา กรียติ, อถ คเณตฺวาว ธารยิตพฺพํ สิยา, กิํ ตุลาธารณาย, ตสฺมา เอวเมตฺถ อธิปฺปาโย ยุตฺโต สิยา – อจิตฺตกตฺตา สิกฺขาปทสฺส ปุพฺเพ ตุลาย ธารยิตฺวา ฐปิเตสุ เอกมฺปิ โลมํ ตตฺถ ปเตยฺย, นิสฺสคฺคิยนฺติฯ อญฺญถา ทุพฺพิญฺเญยฺยภาวโต ทฺเว ตุลา นาทาตพฺพา, อูนกตราว อาทาตพฺพา สิยุํฯ

ทฺเวภาคสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ฉพฺพสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา

[557] ฉพฺพสฺสสิกฺขาปเท ปน ‘‘เยสํ โน สนฺถเต ทารกา อุหทนฺติปิ อุมฺมิหนฺติปิ, เยสํ โน สนฺถตา อุนฺทูเรหิปิ ขชฺชนฺตี’’ติ เอวํ ปาฬิปทานํ สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพฯ หท กรีโสสฺสคฺเค, มิห เสจเนติ ปนิมสฺสตฺถํ สนฺธายาห ‘‘วจฺจมฺปิ ปสฺสาวมฺปิ กโรนฺตี’’ติฯ ปวารณาอุโปสถปาฏิปททิวเสสุ สนฺถตํ กริตฺวา ปุน ฉฏฺเฐ วสฺเส ปริปุณฺเณ ปวารณาอุโปสถปาฏิปททิวเสสุ กโรนฺโต ‘‘ฉพฺพสฺสานิ กโรตี’’ติ วุจฺจติฯ ทุติยทิวสโต ปฏฺฐาย กโรนฺโต ปน อติเรกฉพฺพสฺสานิ กโรติ นามฯ

ฉพฺพสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. นิสีทนสนฺถตสิกฺขาปทวณฺณนา

[565-6] นิสีทนสนฺถตสิกฺขาปเท ปน ปญฺญายิสฺสตีติ สเจ สา กติกา มนาปา ภวิสฺสติ, มนาปตาย ภิกฺขุสงฺโฆ สนฺทิสฺสิสฺสติฯ สเจ อมนาปา, อมนาปตาย สนฺทิสฺสิสฺสตีติ อธิปฺปาโย, อารญฺญกงฺคาทีนิ ตีณิ ปาฬิยํ ปธานงฺควเสน วุตฺตานิ, เสสานิปิ เต สมาทิยิํสุเยวาติ เวทิตพฺพํฯ เตเนวาห ‘‘สนฺถเต จตุตฺถจีวรสญฺญิตายา’’ติฯ อุชฺฌิตฺวาติ วิสฺสชฺเชตฺวาฯ