6. อญฺญาตกวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา

[515] ฉฏฺเฐ ปติกิฏฺโฐติ นิหีโน, ลามโกติ อตฺโถฯ โลลชาติโกติ โลลสภาโวฯ ปฏุเยว ปฏฺโฏฯ เตนาห ‘‘เฉโก’’ติอาทิฯ กิสฺมิํ วิยาติ เอตฺถ ‘‘กิสฺมิํ วิยา’’ติ นิปาตวเสน สมานตฺถํ ‘‘กิํสุ วิยา’’ติ นิปาตปทนฺติ อาห ‘‘กิํสุ วิยา’’ติ, กิํ วิยาติ อตฺโถ, ทุกฺขํ วิยาติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘กิเลโส วิยา’’ติอาทิฯ ธมฺมวเสน อุปจารวเสน นิมนฺตนา ธมฺมนิมนฺตนาติ ปาฬิปทสฺส อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ สเจ ปน ‘‘วเทยฺยาถ, ภนฺเต, เยนตฺโถ’’ติ อิทํ สจฺจเมว วุตฺตํ สิยา, ปวาริโตเยว โหติฯ ยสฺมา ปน ปวาเรตฺวาปิ อทาตุกาโม อปฺปวาริตฏฺฐาเนเยว ติฏฺฐติ, ตสฺมา ภควา ปวาริตาปวาริตภาวํ อวิจาเรตฺวา ‘‘ญาตโก เต, อุปนนฺท, อญฺญาตโก’’ติ ญาตกอญฺญาตกภาวํเยว วิจาเรสิฯ มุสิํสูติ วิลุมฺปิํสุฯ

[517] อนุปุพฺพกถาติ อนุปุพฺเพน วินิจฺฉยกถาฯ เสสปริกฺขารานํ สทฺธิวิหาริเกหิ คหิตตฺตา นิวาสนปารุปนมตฺตเมว อวสิฏฺฐนฺติ อาห ‘‘นิวาสนปารุปนมตฺตํเยว หริตฺวา’’ติฯ สทฺธิวิหาริกานํ ตาว อาคมนสฺส วา อนาคมนสฺส วา อชานนตาย วุตฺตํ ‘‘เถเรหิ เนว ตาว…เป.… ภญฺชิตพฺพ’’นฺติฯ ปเรสมฺปิ อตฺถาย ลภนฺตีติ อตฺตโน จีวรํ ททมานา สยํ สาขาภงฺเคน ปฏิจฺฉาเทนฺตีติ เตสํ อตฺถายปิ ภญฺชิตุํ ลภนฺติฯ ‘‘ติเณน วา ปณฺเณน วา ปฏิจฺฉาเทตฺวา อาคนฺตพฺพ’’นฺติ วจนโต อีทิเสสุ ภูตคามปาตพฺยตาปิ อนุญฺญาตาเยว โหตีติ อาห – ‘‘เนว ภูตคามปาตพฺยตาย ปาจิตฺติยํ โหตี’’ติฯ น เตสํ ธารเณ ทุกฺกฏนฺติ เตสํ ติตฺถิยทฺธชานํ ธารเณปิ ทุกฺกฏํ นตฺถิฯ

ยานิ จ เนสํ วตฺถานิ เทนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ เถรานํ สยเมว ทินฺนตฺตา วุตฺตํ ‘‘อจฺฉินฺนจีวรฏฺฐาเน ฐิตตฺตา’’ติฯ ยทิ ลทฺธิํ คณฺหาติ, ติตฺถิยปกฺกนฺตโก นาม โหติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ลทฺธิํ อคฺคเหตฺวา’’ติฯ ‘‘โน เจ โหติ สงฺฆสฺส วิหารจีวรํ วา…เป.… อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ อิมินา อนฺตรามคฺเค ปวิฏฺฐวิหารโต นิกฺขมิตฺวา อญฺญตฺถ อตฺตโน อภิรุจิตฏฺฐานํ คจฺฉนฺตสฺส ทุกฺกฏํ วุตฺตํฯ อิมินา จ ‘‘ยํ อาวาสํ ปฐมํ อุปคจฺฉตี’’ติ วุตฺตํ อนฺตรามคฺเค ฐิตวิหารมฺปิ สเจ นคฺโค หุตฺวา คจฺฉติ, ทุกฺกฏเมวาติ เวทิตพฺพํฯ ยทิ เอวํ ตตฺถ กสฺมา น วุตฺตนฺติ เจ? อโนกาสตฺตาฯ ตตฺถ หิ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อจฺฉินฺนจีวรสฺส วา…เป.… จีวรํ วิญฺญาเปตุ’’นฺติ อิมินา สมฺพนฺเธน สงฺฆิกมฺปิ จีวรํ นิวาเสตุํ ปารุปิตุญฺจ อนุชานนฺโต ‘‘ยํ อาวาสํ ปฐมํ…เป.… คเหตฺวา ปารุปิตุ’’นฺติ อาห, ตสฺมา ตตฺถ อโนกาสตฺตา ทุกฺกฏํ น วุตฺตํฯ

วิหารจีวรนฺติ เสนาสนจีวรํฯ จิมิลิกาหีติ ปฏปิโลติกาหิฯ ตสฺส อุปรีติ ภูมตฺถรณสฺส อุปริฯ วิเทสคเตนาติ อญฺญํ จีวรํ อลภิตฺวา วิเทสคเตนฯ เอกสฺมิํ…เป.… ฐเปตพฺพนฺติ เอตฺถ ‘‘เลเสน คเหตฺวา อคตตฺตา ฐเปนฺเตน จ สงฺฆิกปริโภเคเนว ฐปิตตฺตา อญฺญสฺมิํ เสนาสเน นิยมิตมฺปิ อญฺญตฺถ ฐเปตุํ วฏฺฏตี’’ติ วทนฺติฯ ปริโภเคเนวาติ อญฺญํ จีวรํ อลภิตฺวา ปริภุญฺชเนนฯ

[519-521] ปริโภคชิณฺณนฺติ ยถา เตน จีวเรน สรีรํ ปฏิจฺฉาเทตุํ น สกฺกา, เอวํ ชิณฺณํฯ กปฺปิยโวหาเรนาติ กยวิกฺกยาปตฺติโต โมจนตฺถํ วุตฺตํฯ ‘‘วิญฺญาเปนฺตสฺสา’’ติ อิมสฺเสว อตฺถํ วิภาเวติ ‘‘เจตาเปนฺตสฺส ปริวตฺตาเปนฺตสฺสา’’ติฯ อตฺตโน ธเนน หิ วิญฺญาปนํ นาม ปริวตฺตนเมวาติ อธิปฺปาโยฯ สงฺฆวเสน ปวาริตานํ วิญฺญาปเน วตฺตํ ทสฺเสติ ‘‘ปมาณเมว วฏฺฏตี’’ติฯ สงฺฆวเสน หิ ปวาริเต สพฺเพสํ สาธารณตฺตา อธิกํ วิญฺญาเปตุํ น วฏฺฏติฯ ยํ ยํ ปวาเรตีติ ยํ ยํ จีวราทิํ ทสฺสามีติ ปวาเรติฯ วิญฺญาปนกิจฺจํ นตฺถีติ วินา วิญฺญตฺติยา ทียมานตฺตา วิญฺญาเปตฺวา กิํ กริสฺสตีติ อธิปฺปาโยฯ อญฺญสฺสตฺถายาติ เอตฺถาปิ ‘‘ญาตกานํ ปวาริตาน’’นฺติ อิทํ อนุวตฺตติเยวาติ อาห ‘‘อตฺตโน ญาตกปวาริเต’’ติอาทิฯ วิกปฺปนุปคจีวรตา, สมยาภาโว, อญฺญาตกวิญฺญตฺติ, ตาย จ ปฏิลาโภติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ

อญฺญาตกวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. ตตุตฺตริสิกฺขาปทวณฺณนา

[522] สตฺตเม ปาฬิยํ ปคฺคาหิกสาลนฺติ ทุสฺสวาณิชกานํ อาปณํฯ ‘‘ปคฺคาหิตสาล’’นฺติปิ ปฐนฺติฯ

[523-524] อภีติ อุปสคฺโคติ ตสฺส วิเสสตฺถาภาวํ ทสฺเสติฯ เตนาห ‘‘หริตุนฺติ อตฺโถ’’ติฯ วร-สทฺทสฺส อิจฺฉายํ วตฺตมานตฺตา อาห ‘‘อิจฺฉาเปยฺยา’’ติฯ ทฏฺฐุ เขมโตติ เอตฺถ คาถาพนฺธวเสน อนุนาสิกโลโป ทฏฺฐพฺโพฯ สอนฺตรนฺติ อนฺตรวาสกสหิตํฯ อุตฺตรนฺติ อุตฺตราสงฺคํฯ อสฺส จีวรสฺสาติ สาทิตพฺพจีวรสฺสฯ