วุตฺตตฺถโต อติเรกสฺส อตฺถสฺส อานยนํ อติเรกานยนํ, โส อตฺโถ เอตสฺสาติ อติเรกานยนตฺโถ, อวุตฺตสมุจฺจยตฺโถติ วุตฺตํ โหติฯ ‘‘อสํวาโส’’ติ วุตฺตตฺตา ‘‘ทฬฺหํ กตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยฏฺฐกถาย สารตฺถทีปนิยํ

ปฐมปญฺญตฺติกถา นิฏฺฐิตาฯ

สุทินฺนภาณวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มกฺกฏิวตฺถุกถาวณฺณนา

[40] อนุตฺตานปทวณฺณนาติ อุตฺตานํ วุจฺจติ ปากฏํ, ตปฺปฏิปกฺเขน อนุตฺตานํ อปากฏํ อปฺปจุรํ ทุวิญฺเญยฺยญฺจ, อนุตฺตานานํ ปทานํ วณฺณนา อนุตฺตานปทวณฺณนาฯ อุตฺตานปทวณฺณนาย ปโยชนาภาวโต อนุตฺตานคฺคหณํฯ ปจุรปฏิเสวโน โหตีติ พหุลปฏิเสวโน โหติ, ทิวเส ทิวเส นิรนฺตรํ ปฏิเสวตีติ อตฺโถฯ ปจุรตฺเถ หิ วตฺตมานวจนนฺติ สพฺพทา ปฏิเสวนาภาเวปิ ‘‘อิห มลฺลา ยุชฺฌนฺตี’’ติอาทีสุ วิย พาหุลฺลวุตฺติํ อุปาทาย วตฺตมานวจนํฯ อาหิณฺฑนฺตาติ วิจรนฺตาฯ อญฺเญสุปีติ อญฺเญสุปิ ภิกฺขูสุฯ

[41] สโหฑฺฒคฺคหิโตติ สห ภณฺเฑน คหิโตฯ อตฺตโน มิจฺฉาคาเหน เลสโอฑฺฑเนน วา ปริปุณฺณตฺถมฺปิ ปฐมปญฺญตฺติํ อญฺญถา กโรนฺโต ‘‘ตญฺจ โข มนุสฺสิตฺถิยา, โน ติรจฺฉานคตายา’’ติ อาหฯ ทสฺสนนฺติ สานุราคทสฺสนํฯ คหณนฺติ อนุราควเสเนว หตฺเถน คหณํฯ อามสนํ อตฺตโน สรีเรน ตสฺสา สรีรสฺส อุปริ อามสนมตฺตํ, ผุสนํ ตโต ทฬฺหตรํ กตฺวา สํผุสนํ, ฆฏฺฏนํ ตโตปิ ทฬฺหตรํ กตฺวา สรีเรน สรีรสฺส ฆฏฺฏนํฯ ตํ สพฺพมฺปีติ ทสฺสนาทิ สพฺพมฺปิฯ

[42] ทฬฺหตรํ สิกฺขาปทมกาสีติ อิมสฺมิํ อธิกาเร อนุปญฺญตฺติยา สิกฺขาปทสฺส ทฬฺหีกรณํ สิถิลกรณญฺจ ปสงฺคโต อาปนฺนํ วิภชิตฺวา ทสฺเสตุกาโม ‘‘ทุวิธญฺหิ สิกฺขาปท’’นฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ ยสฺส สจิตฺตกสฺส สิกฺขาปทสฺส จิตฺตํ อกุสลเมว โหติ, ตํ โลกวชฺชํฯ