นิคมนวณฺณนา

[442] ปฐมํ อาปตฺติ อาปชฺชนํ เอเตสนฺติ ปฐมาปตฺติกาฯ ตตฺตกานิ อหานีติ ปฏิจฺฉาทิตทิวสโต ปฏฺฐาย ยาว อาโรจิตทิวโส, ตาว ทิวสปกฺขมาสสํวจฺฉรวเสน ยตฺตโก กาโล อติกฺกนฺโต, ตตฺตกํ กาลนฺติ อตฺโถฯ อกาเมน อวเสนาติ เอตฺถ อปฺปฏิกมฺมกตาย อาปตฺติยา สคฺคโมกฺขาวรณภาวโต อนิจฺฉนฺเตนปิ ปริวสิตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ อวฺหาตพฺโพติ อพฺภานกมฺมวเสน ปกฺโกสิตพฺโพฯ เต จ ภิกฺขู คารยฺหาติ เอตฺถ เย อูนภาวํ ญตฺวา อพฺเภนฺติ, เต ภิกฺขู จ ครหิตพฺพา สาติสารา สโทสา, ทุกฺกฏํ อาปชฺชนฺตีติ อยมตฺโถ ปากโฏเยวาติ น วุตฺโตฯ สามีจีติ วตฺตํฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยฏฺฐกถาย สารตฺถทีปนิยํ

เตรสกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. อนิยตกณฺฑํ

1. ปฐมอนิยตสิกฺขาปทวณฺณนา

[443] ปุตฺตสทฺเทน สามญฺญนิทฺเทสโต เอกเสสนเยน วา ปุตฺตีปิ คหิตาติ อาห ‘‘พหู ธีตโร จา’’ติฯ ทานปฺปทาเนสูติ ขุทฺทเกสุ เจว มหนฺเตสุ จ ทาเนสุฯ ฉณํ นาม อตฺตโน เคเห กตฺตพฺพมงฺคลนฺติ อาห ‘‘อาวาหวิวาหมงฺคลาทีสู’’ติฯ เอตฺถ อาทิ-สทฺเทน ผคฺคุณมาสาทีสุ อุตฺตรผคฺคุณาทิอภิลกฺขิตทิวเสสุ สปริชนานํ มนุสฺสานํ มงฺคลกรณมฺปิ สงฺคณฺหาติฯ อนฺตรุสฺสเวสูติ มหุสฺสวสฺส อนฺตรนฺตรา ปวตฺติตอุสฺสเวสุฯ อาสาฬฺหีปวารณนกฺขตฺตาทีสูติ เอตฺถ นกฺขตฺตสทฺโท ปจฺเจกํ โยเชตพฺโพฯ ตตฺถ อาสาฬฺหีนกฺขตฺตนฺติ วสฺสูปคมนปูชาทิวสํ สนฺธาย วุตฺตํ, ปวารณนกฺขตฺตนฺติ ปวารณปูชาทิวสํ สนฺธายฯ อาทิ-สทฺเทน ยสฺมิํ นกฺขตฺเต คามนิคมวาสิโน ตโย สตฺต วา ทิวเส นกฺขตฺตโฆสนํ กตฺวา ยถาวิภวํ อลงฺกตปฏิยตฺตา โภเค ปริภุญฺชนฺตา นกฺขตฺตกีฬํ กีฬนฺติ, ตมฺปิ สงฺคณฺหาติฯ อิเมปิ ทารกาติ อตฺตโน ทารเก สนฺธาย วทนฺติฯ ตทนนฺตรนฺติ ภิกฺขูนํ โภชนานนฺตรํฯ

[444-445] ตํ กมฺมนฺติ ตํ อชฺฌาจารกมฺมํฯ ภิกฺขุ นิสินฺเนติ เอตฺถ ภิกฺขูติ ภุมฺมตฺเถ ปจฺจตฺตวจนํ, ภุมฺมวจนสฺส วา โลปํ กตฺวา นิทฺเทโสติ อาห ‘‘ภิกฺขุมฺหิ นิสินฺเน’’ติฯ ปาฬิยํ ‘‘โสตสฺส รโห’’ติ อิทํ อตฺถุทฺธารวเสน วุตฺตํ, ‘‘ปฏิจฺฉนฺเน อาสเน’’ติ ปน วจนโต ‘‘สกฺกา โหติ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตุ’’นฺติ จ วุตฺตตฺตา จกฺขุสฺส รโห อิธาธิปฺเปโตติ ทสฺเสตุํ ‘‘กิญฺจาปี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ปริจฺเฉโท เวทิตพฺโพติ รโห นิสชฺชาปตฺติยา ปริจฺเฉโท ววตฺถานํ เวทิตพฺพํฯ อิทานิ จกฺขุสฺส รเหเนว อาปตฺติํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา ทสฺเสนฺโต ‘‘สเจปิ หี’’ติอาทิมาหฯ ปิหิตกวาฏสฺสาติ อิมินา ปฏิจฺฉนฺนภาวโต จกฺขุสฺส รโหสพฺภาวํ ทสฺเสติฯ อปิหิตกวาฏสฺสาติ อิมินา อปฺปฏิจฺฉนฺนภาวํ ทสฺเสติฯ อปฺปฏิจฺฉนฺเน จ ทุติยสิกฺขาปเท อาคตนเยน โสตสฺส รหวเสนปิ ปริจฺเฉโท เวทิตพฺโพติ อาห ‘‘อนฺโตทฺวาทสหตฺเถปิ โอกาเส’’ติ ฯ ‘‘อนฺโตทฺวาทสหตฺเถ’’ติ หิ อิทํ โสตสฺส รหาภาวํ สนฺธาย วุตฺตํฯ