เมนู

สุทฺธิกวารกถาวณฺณนา

[200] อุลฺลปนาการนฺติ สมาปชฺชินฺติอาทิอุลฺลปนาการํฯ อาปตฺติเภทนฺติ ‘‘น ปฏิวิชานนฺตสฺส อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติอาทิอาปตฺติเภทํฯ ปุน อาเนตฺวา ปฐมชฺฌานาทีหิ น โยชิตนฺติ เอตฺถ ‘‘ปฐมชฺฌาเนนา’’ติ ปาโฐติ คณฺฐิปเท วุตฺตํ, ตเทว ยุตฺตํฯ

กตฺตุสาธโนปิ ภณิต-สทฺโท โหตีติ อาห ‘‘อถ วา’’ติอาทิฯ เยน จิตฺเตน มุสา ภณติ, เตเนว จิตฺเตน น สกฺกา ‘‘มุสา ภณามี’’ติ ชานิตุํ, อนฺตรนฺตรา ปน อญฺเญน จิตฺเตน ‘‘มุสา ภณามี’’ติ ชานาตีติ วุตฺตํ ‘‘ภณนฺตสฺส โหติ มุสา ภณามี’’ติฯ อยเมตฺถ อตฺโถ ทสฺสิโตติ ตีหิ องฺเคหิ สมนฺนาคโต มุสาวาโทติ อยเมตฺถ อตฺโถ ทสฺสิโตฯ น สกฺกา น ภวิตุนฺติ ปุพฺพภาคโต ปฏฺฐาย อาโภคํ กตฺวา ภณิตตฺตา น สกฺกา น ภวิตุํฯ อาปตฺติยา น กาเรตพฺโพติ ปุพฺพภาคกฺขเณ ‘‘มุสา ภณิสฺสามี’’ติ อาโภคํ วินา สหสา ภณนฺตสฺส วจนกฺขเณ ‘‘มุสา เอต’’นฺติ อุปฏฺฐิเตปิ นิวตฺเตตุมสกฺกุเณยฺยตาย อวิสยภาวโต อาปตฺติยา น กาเรตพฺโพฯ ทวาติ สหสาฯ รวาติ อญฺญํ วตฺตุกามสฺส ขลิตฺวา อญฺญภณนํฯ

ตํ ชานาตีติ ตํญาณํ, ตสฺส ภาโว ตํญาณตา, ญาณสฺส อตฺถสํเวทนนฺติ อตฺโถฯ ญาณสโมธานนฺติ ญาณสฺส พหุภาโว, เอกจิตฺตุปฺปาเท อเนกญาณตาติ อตฺโถฯ น หิ สกฺกา…เป.… ชานิตุนฺติ อารมฺมณกรณสฺส อภาวโต วุตฺตํฯ อสมฺโมหาวโพโธ จ อีทิสสฺส ญาณสฺส นตฺถิ, ‘‘ภณิสฺสามี’’ติ ปวตฺตจิตฺตํ ‘‘ภณามี’’ติ ปวตฺตจิตฺตสฺส ปจฺจโย หุตฺวา นิรุชฺฌติ, ตญฺจ ‘‘ภณิต’’นฺติ ปวตฺตจิตฺตสฺส ปจฺจโย หุตฺวาติ อาห – ‘‘ปุริมํ ปุริมํ ปน…เป.… นิรุชฺฌตี’’ติฯ ตสฺมิํ ปุพฺพภาเค สติ ‘‘เสสทฺวยํ น เหสฺสตี’’ติ เอตํ นตฺถิ, อวสฺสํ โหติเยวาติ วุตฺตํ โหติ, ภณิสฺสามีติ ปุพฺพภาเค สติ ‘‘ภณามิ ภณิต’’นฺติ เอตํ ทฺวยํ น น โหติ, โหติเยวาติ อธิปฺปาโยฯ เอกํ วิย ปกาสตีติ อเนกกฺขเณ อุปฺปนฺนมฺปิ จิตฺตํ เอกกฺขเณ อุปฺปนฺนสทิสํ หุตฺวา ปกาสติฯ