[191-192] เขตฺตเมว โอติณฺณตฺตา ปาราชิกนฺติ ‘‘ทฺวีหี’’ติ วุตฺเต ทฺวีหิปิ ปหาเรหิ มรณสฺส ปจฺจาสีสนโต เอเกน วินา ทฺวินฺนํ อภาวโต จ ปาราชิกํฯ ‘‘ทฺวีหิเยวาติ นิยมิเต ปน เอเกน ปหาเรน มาริเต นตฺถิ ปาราชิก’’นฺติ วทนฺติฯ ปฐมํ อาหิตพลเวคสฺส ปุพฺพานุจิณฺณวเสน ธมฺมานํ เทสนฺตรุปฺปตฺติยา คมนมตฺตํ ฐเปตฺวา ชีวิตินฺทฺริยสฺส ตตฺถ อวิชฺชมานตฺตา ‘‘สีสจฺเฉทกสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ อิมสฺส วตฺถุสฺสาติ อาฆาตนวตฺถุสฺสฯ ‘‘ปานปริโภเคนาติ วุตฺตตฺตา โลณโสวีรกํ ยามกาลิก’’นฺติ วทนฺติฯ

วินีตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยฏฺฐกถาย สารตฺถทีปนิยํ

ตติยปาราชิกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. จตุตฺถปาราชิกํ

จตุสจฺจวิทูติ จตฺตาริ สจฺจานิ สมาหฏานิ จตุสจฺจํ, ตํ อเวทิ ปฏิวิชฺฌีติ จตุสจฺจวิทูฯ สติปิ สาวกานํ ปจฺเจกพุทฺธานญฺจ จตุสจฺจวิทุภาเว อนญฺญปุพฺพกตฺตา ภควโต จตุสจฺจทสฺสนสฺส ตตฺถ จ สพฺพญฺญุตาย พเลสุ จ วสีภาวสฺส ปตฺติโต ปรสนฺตาเนสุ ปสาริตภาเวน ปากฏตฺตา จ ภควาว วิเสเสน ‘‘จตุสจฺจวิทู’’ติ โถมนํ อรหติฯ

วคฺคุมุทาตีริยภิกฺขุวตฺถุวณฺณนา

[193] อธิฏฺเฐมาติ สํวิทหามฯ ทูตกมฺมนฺติ คิหีนํ ปณฺณํ วา สาสนํ วา คเหตฺวา ตตฺถ ตตฺถ คมนํฯ อิริยาปถํ สณฺฐเปตฺวาติ ปธานานุรูปํ กตฺวาฯ ปุจฺฉนฺตานํ วาติ ‘‘อยฺยา สนฺตอิริยาปถา อติวิย อุปสนฺตา, กตรํ วิเสสมธิคจฺฉิํสู’’ติ ปุจฺฉนฺตานํฯ อนาคตสมฺพนฺเธ ปน อสตีติ ‘‘ภาสิโต ภวิสฺสตี’’ติ ปาฐเสสํ กตฺวา อนาคตสมฺพนฺเธ อสติฯ ‘‘ภาสิโต’’ติ อตีตวจนํ กถํ อนาคตวจเนน สมฺพนฺธมุปคจฺฉตีติ อาห ‘‘ลกฺขณํ ปน สทฺทสตฺถโต ปริเยสิตพฺพ’’นฺติฯ อีทิเส หิ ฐาเน ‘‘ธาตุสมฺพนฺเธ ปจฺจยา’’ติ อิมินา ลกฺขเณน ธาตฺวตฺถสมฺพนฺเธ สติ อยถากาลวิหิตาปิ ปจฺจยา สาธโว ภวนฺตีติ สทฺทสตฺถวิทู วทนฺติฯ