ทูตกถาวณฺณนา

เอวํ อาณาเปนฺตสฺส อาจริยสฺส ตาว ทุกฺกฏนฺติ สเจ สา อาณตฺติ ยถาธิปฺปายํ น คจฺฉติ, อาจริยสฺส อาณตฺติกฺขเณ ทุกฺกฏํฯ สเจ ปน สา อาณตฺติ ยถาธิปฺปายํ คจฺฉติ, ยํ ปรโต ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํ, อาณตฺติกฺขเณ ตเทว โหติฯ อถ โส ตํ อวสฺสํ ฆาเตติ, ยํ ปรโต ‘‘สพฺเพสํ อาปตฺติ ปาราชิกสฺสา’’ติ วุตฺตํ, ตโต อิมสฺส ตงฺขเณเยว ปาราชิกํ โหตีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ คเหตพฺโพฯ อาจริเยน ปน เหฏฺฐา อทินฺนาทานกถายํ (ปารา. 121) วุตฺตนเยเนว อยมตฺโถ สกฺกา วิญฺญาตุนฺติ อิธ น วุตฺโตฯ วุตฺตญฺหิ ตตฺถ ‘‘อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอวํ อาณาเปนฺตสฺส อาจริยสฺส ตาว ทุกฺกฏํฯ สเจ ปน สา อาณตฺติ ยถาธิปฺปายํ คจฺฉติ, ยํ ปรโต ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํ, อาณตฺติกฺขเณ ตเทว โหติฯ อถ ตํ ภณฺฑํ อวสฺสํ หาริยํ โหติ, ยํ ปรโต ‘สพฺเพสํ อาปตฺติ ปาราชิกสฺสา’ติ วุตฺตํ, ตโต อิมสฺส ตงฺขเณเยว ปาราชิกํ โหตีติ อยํ ยุตฺติ สพฺพตฺถ เวทิตพฺพา’’ติฯ เตสมฺปิ ทุกฺกฏนฺติ อาโรจนปจฺจยา ทุกฺกฏํฯ ปฏิคฺคหิตมตฺเตติ เอตฺถ อวสฺสํ เจ ปฏิคฺคณฺหาติ, ตโต ปุพฺเพว อาจริยสฺส ถุลฺลจฺจยํ, น ปน ปฏิคฺคหิเตติ ทฏฺฐพฺพํฯ กสฺมา ปนสฺส ถุลฺลจฺจยนฺติ อาห ‘‘มหาชโน หิ เตน ปาเป นิโยชิโต’’ติฯ

มูลฏฺฐสฺเสว ทุกฺกฏนฺติ อิทํ มหาอฏฺฐกถายํ อาคตนยทสฺสนมตฺตํ, น ปน ตํ อาจริยสฺส อธิปฺเปตํฯ เตนาห ‘‘เอวํ สนฺเต’’ติอาทิ, เอวํ มหาอฏฺฐกถายํ วุตฺตนเยน อตฺเถ สตีติ อตฺโถฯ ปฏิคฺคหเณ อาปตฺติเยว น สิยาติ วธกสฺส ‘‘สาธุ สุฏฺฐู’’ติ มารณปฏิคฺคหเณ ทุกฺกฏาปตฺติ น สิยา, เอวํ อโนฬาริกวิสเยปิ ตาว ทุกฺกฏํ โหติ, กิมงฺคํ ปน มารณปฏิคฺคหเณติ ทสฺสนตฺถํ สญฺจริตฺตปฏิคฺคหณาทิ นิทสฺสิตํฯ ‘‘อโห วต อิตฺถนฺนาโม หโต อสฺสา’’ติ เอวํ มรณาภินนฺทเนปิ ทุกฺกเฏ สติ ปเคว มารณปฏิคฺคหเณติ อธิปฺปาโยฯ ปฏิคฺคณฺหนฺตสฺเสเวตํ ทุกฺกฏนฺติ อวธารเณน วิสงฺเกตตฺตา อิมสฺส ปฏิคฺคหณปจฺจยา มูลฏฺฐสฺส นตฺเถว อาปตฺตีติ ทสฺเสติฯ เกจิ ปน ‘‘อิธ วุตฺตทุกฺกฏํ ปฏิคฺคณฺหนฺตสฺเสวาติ เอตฺตกเมว อวธารเณน ทสฺสิตํ, น ปน มูลฏฺฐสฺส มหาอฏฺฐกถายํ วุตฺตทุกฺกฏํ ปฏิกฺขิตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ ปุริมนเยติ สมนนฺตราตีเต อวิสกฺกิยทูตนิทฺเทเสฯ เอตนฺติ ทุกฺกฏํฯ ยทิ เอวํ กสฺมา ปาฬิยํ น วุตฺตนฺติ อาห ‘‘โอกาสาภาเวนา’’ติฯ ตตฺถ มูลฏฺฐสฺส ถุลฺลจฺจยวจนโต ปฏิคฺคณฺหนฺตสฺส ทุกฺกฏํ วตฺตุํ โอกาโส นตฺถีติ โอกาสาภาเวน น วุตฺตํ, น ปน อภาวโตติ อธิปฺปาโยฯ