เตเนว มหาคณฺฐิปเท มชฺฌิมคณฺฐิปเท จ วุตฺตํ ‘‘อมฺหากํ ปน ตํ น รุจฺจตี’’ติฯ อญฺเญสูติ มหาปจฺจริอาทีสุฯ วิจารณา เอว นตฺถีติ ตตฺถาปิ ปฏิกฺเขปาภาวโต อยเมวตฺโถติ วุตฺตํ โหติฯ

หรณกกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุปนิธิกถาวณฺณนา

[112] อุปนิธิกถายํ ‘‘สงฺโคปนตฺถาย อตฺตโน หตฺเถ นิกฺขิตฺตสฺส ภณฺฑสฺส คุตฺตฏฺฐาเน ปฏิสามนปโยคํ วินา อญฺญสฺมิํ ปโยเค อกเตปิ รชฺชสงฺโขภาทิกาเล ‘น ทานิ ตสฺส ทสฺสามิ, น มยฺหํ ทานิ ทสฺสตี’ติ อุโภหิปิ สกสกฏฺฐาเน นิสีทิตฺวา ธุรนิกฺเขเป กเต ปาราชิกเมว ปฏิสามนปโยคสฺส กตตฺตา’’ติ วทนฺติฯ อตฺตโน หตฺเถ นิกฺขิตฺตตฺตาติ เอตฺถ อตฺตโน หตฺเถ สงฺโคปนตฺถาย นิกฺขิตฺตกาลโต ปฏฺฐาย ตปฺปฏิพทฺธตฺตา อารกฺขาย ภณฺฑสามิกฏฺฐาเน ฐิตตฺตา ฐานสฺส จ ตทายตฺตตาย ฐานาจาวนสฺส อลพฺภนโต นตฺถิ อวหาโรติ อธิปฺปาโยฯ

ธมฺมํ วาจาเปตฺวาติ ธมฺมํ กถาเปตฺวาฯ เอเสว นโยติ อุทฺธาเรเยว ปาราชิกํฯ กสฺมา? อญฺเญหิ อสาธารณสฺส อภิญฺญาณสฺส วุตฺตตฺตาฯ ‘‘อญฺญํ ตาทิสเมว คณฺหนฺเต ยุชฺชตีติ อิทํ สญฺญาณํ กเถนฺเตเนว ‘อสุกสฺมิํ ฐาเน’ติ โอกาสสฺส จ นิยมิตตฺตา ตสฺมิํ ฐาเน ฐิตํ ปตฺตํ อปเนตฺวา ตสฺมิํ โอกาเส อญฺญํ ตาทิสเมว ปจฺฉา ฐปิตํ ปตฺตํ สนฺธาย กถิต’’นฺติ ตีสุปิ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ โจเรน สลฺลกฺขิตปตฺตสฺส คหณาภาเวปิ ‘‘อิทํ เถเนตฺวา คณฺหิสฺสามี’’ติ ตสฺมิํ โอกาเส ฐิเต ตาทิเส วตฺถุมตฺเต ตสฺส เถยฺยจิตฺตสพฺภาวโต อญฺญํ ตาทิสเมว คณฺหนฺเต ยุชฺชตีติ โจรสฺส อวหาโร ทสฺสิโตฯ ปทวาเรนาติ เถเรน นีหริตฺวา ทินฺนํ ปตฺตํ คเหตฺวา คจฺฉโต โจรสฺส ปทวาเรนฯ ตํ อตาทิสเมว คณฺหนฺเต ยุชฺชตีติ ‘‘มมายํ ปตฺโต น โหตี’’ติ วา ‘‘มยา กถิโต อยํ ปตฺโต น โหตี’’ติ วา ชานิตฺวา เถยฺยจิตฺเตน คณฺหนฺตสฺส ‘‘อิทํ เถเนตฺวา คณฺหิสฺสามี’’ติ วตฺถุมตฺเต เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา คณฺหนฺตสฺส จ อวหารสพฺภาวโต วุตฺตํฯ