เมนู

ทนฺตโปนกถาวณฺณนา

[109] ทนฺตกฏฺฐกถายํ ตโต ปฏฺฐาย อวหาโร นตฺถีติ ‘‘ยถาสุขํ ภิกฺขุสงฺโฆ ปริภุญฺชตู’’ติ ยถาสุขํ ปริโภคตฺถาย ฐปิตตฺตา วสฺสคฺเคน อภาเชตพฺพตฺตา อรกฺขิตพฺพตฺตา สพฺพสาธารณตฺตา จ อญฺญํ สงฺฆิกํ วิย น โหตีติ เถยฺยจิตฺเตน คณฺหนฺตสฺสปิ นตฺถิ อวหาโร วตฺตนฺติ ทนฺตกฏฺฐคฺคหเณ วตฺตํฯ อิทานิ ตเทว วตฺตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘โย หี’’ติอาทิมาหฯ ‘‘ปุน สามเณรา อาหริสฺสนฺตี’’ติ เกจิ เถรา วเทยฺยุนฺติ โยเชตพฺพํฯ

ทนฺตโปนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

วนปฺปติกถาวณฺณนา

[110] วนปฺปติกถายํ ‘‘อุชุกเมว ติฏฺฐตีติ รุกฺขภาเรน กิญฺจิเทว ภสฺสิตฺวา ฐิตตฺตา โหติเยว ฐานาจาวนนฺติ อธิปฺปาเยน วุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ วาตมุขํ โสเธตีติ ยถา วาโต อาคนฺตฺวา รุกฺขํ ปาเตติ, เอวํ วาตสฺส อาคมนมคฺคํ รุนฺธิตฺวา ฐิตานิ สาขาคุมฺพาทีนิ ฉินฺทิตฺวา อปเนนฺโต โสเธติฯ ‘‘มณฺฑูกกณฺฏกํ วา วิสนฺติ มณฺฑูกานํ นงฺคุฏฺเฐ อคฺคโกฏิยํ ฐิตกณฺฏก’’นฺติ วทนฺติ, ‘‘เอกํ วิสมจฺฉกณฺฏก’’นฺติปิ วทนฺติฯ

วนปฺปติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

หรณกกถาวณฺณนา

[111] หรณกกถายํ หรณกนฺติ หริยมานํฯ อภิมุขํ กตฺวา กฑฺฒนํ อากฑฺฒนํ, เสสทิสากฑฺฒนํ วิกฑฺฒนํปาทํ อคฺฆติ, ปาราชิกเมวาติ เอตฺถ อนฺตํ น คณฺหามีติ อสลฺลกฺขิตตฺตา อนฺตสฺส จ คณฺหิสฺสามีติ สลฺลกฺขิตสฺเสว ปฏสฺส เอกเทสตฺตา ปาราชิกํ วุตฺตํฯ สหภณฺฑหารกนฺติ ภณฺฑหารเกน สทฺธิํฯ สนฺตชฺเชตฺวาติ ธนุอาทีหิ สนฺตชฺเชตฺวาฯ

โสติ ภณฺฑหารโกฯ อนชฺฌาวุตฺถกนฺติ อปริคฺคหิตกํ, อสามิกนฺติ อตฺโถฯ

อาหราเปนฺเต ทาตพฺพนฺติ เอตฺถ ‘‘ฉฑฺเฑตฺวา ธุรํ นิกฺขิปิตฺวา คตานมฺปิ นิราลยานํ ปุน อาหราปนสฺส วุตฺตตฺตา ภิกฺขูนมฺปิ อตฺตโน สนฺตเก ปริกฺขาเร อจฺฉินฺทิตฺวา ปเรหิ คหิเต ตตฺถ ธุรนิกฺเขปํ กตฺวาปิ ปุน ตํ พลกฺกาเรนปิ อาหราเปตุํ วฏฺฏตี’’ติ เทสวาสิโน อาจริยา วทนฺติ, สีหฬทีปวาสิโน ปน ตํ เกจิ อาจริยา น อิจฺฉนฺติฯ

เตเนว มหาคณฺฐิปเท มชฺฌิมคณฺฐิปเท จ วุตฺตํ ‘‘อมฺหากํ ปน ตํ น รุจฺจตี’’ติฯ อญฺเญสูติ มหาปจฺจริอาทีสุฯ วิจารณา เอว นตฺถีติ ตตฺถาปิ ปฏิกฺเขปาภาวโต อยเมวตฺโถติ วุตฺตํ โหติฯ

หรณกกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุปนิธิกถาวณฺณนา

[112] อุปนิธิกถายํ ‘‘สงฺโคปนตฺถาย อตฺตโน หตฺเถ นิกฺขิตฺตสฺส ภณฺฑสฺส คุตฺตฏฺฐาเน ปฏิสามนปโยคํ วินา อญฺญสฺมิํ ปโยเค อกเตปิ รชฺชสงฺโขภาทิกาเล ‘น ทานิ ตสฺส ทสฺสามิ, น มยฺหํ ทานิ ทสฺสตี’ติ อุโภหิปิ สกสกฏฺฐาเน นิสีทิตฺวา ธุรนิกฺเขเป กเต ปาราชิกเมว ปฏิสามนปโยคสฺส กตตฺตา’’ติ วทนฺติฯ อตฺตโน หตฺเถ นิกฺขิตฺตตฺตาติ เอตฺถ อตฺตโน หตฺเถ สงฺโคปนตฺถาย นิกฺขิตฺตกาลโต ปฏฺฐาย ตปฺปฏิพทฺธตฺตา อารกฺขาย ภณฺฑสามิกฏฺฐาเน ฐิตตฺตา ฐานสฺส จ ตทายตฺตตาย ฐานาจาวนสฺส อลพฺภนโต นตฺถิ อวหาโรติ อธิปฺปาโยฯ

ธมฺมํ วาจาเปตฺวาติ ธมฺมํ กถาเปตฺวาฯ เอเสว นโยติ อุทฺธาเรเยว ปาราชิกํฯ กสฺมา? อญฺเญหิ อสาธารณสฺส อภิญฺญาณสฺส วุตฺตตฺตาฯ ‘‘อญฺญํ ตาทิสเมว คณฺหนฺเต ยุชฺชตีติ อิทํ สญฺญาณํ กเถนฺเตเนว ‘อสุกสฺมิํ ฐาเน’ติ โอกาสสฺส จ นิยมิตตฺตา ตสฺมิํ ฐาเน ฐิตํ ปตฺตํ อปเนตฺวา ตสฺมิํ โอกาเส อญฺญํ ตาทิสเมว ปจฺฉา ฐปิตํ ปตฺตํ สนฺธาย กถิต’’นฺติ ตีสุปิ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ โจเรน สลฺลกฺขิตปตฺตสฺส คหณาภาเวปิ ‘‘อิทํ เถเนตฺวา คณฺหิสฺสามี’’ติ ตสฺมิํ โอกาเส ฐิเต ตาทิเส วตฺถุมตฺเต ตสฺส เถยฺยจิตฺตสพฺภาวโต อญฺญํ ตาทิสเมว คณฺหนฺเต ยุชฺชตีติ โจรสฺส อวหาโร ทสฺสิโตฯ ปทวาเรนาติ เถเรน นีหริตฺวา ทินฺนํ ปตฺตํ คเหตฺวา คจฺฉโต โจรสฺส ปทวาเรนฯ ตํ อตาทิสเมว คณฺหนฺเต ยุชฺชตีติ ‘‘มมายํ ปตฺโต น โหตี’’ติ วา ‘‘มยา กถิโต อยํ ปตฺโต น โหตี’’ติ วา ชานิตฺวา เถยฺยจิตฺเตน คณฺหนฺตสฺส ‘‘อิทํ เถเนตฺวา คณฺหิสฺสามี’’ติ วตฺถุมตฺเต เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา คณฺหนฺตสฺส จ อวหารสพฺภาวโต วุตฺตํฯ