วิหารฏฺฐกถาวณฺณนา

[103] วิหารฏฺฐกถายํ วิหาโรปิ ปริเวณมฺปิ อาวาโสปิ วิหาโรตฺเวว สงฺขํ คจฺฉตีติ อาห ‘‘วิหารํ วา’’ติอาทิฯ ตตฺถ วิหารนฺติ มหาวิหารํฯ ปริเวณนฺติ มหาวิหารสฺส อพฺภนฺตเร วิสุํ วิสุํ ปาการปริจฺฉินฺนฏฺฐานํฯ อาวาสนฺติ เอกํ อาวสถํฯ อภิโยเค กเตปิ อวหารสฺส อสิชฺฌนโต วุตฺตํ ‘‘อภิโยโค น รุหตี’’ติฯ คณสนฺตเก ปน ปริจฺฉินฺนสามิกตฺตา สกฺกา ธุรํ นิกฺขิปาเปตุนฺติ อาห ‘‘ทีฆภาณกาทิเภทสฺส ปน คณสฺสา’’ติฯ อิธาปิ สเจ เอโกปิ ธุรํ น นิกฺขิปติ, รกฺขติเยวฯ สพฺเพสํ ธุรนิกฺเขเปเนว หิ ปาราชิกํฯ

วิหารฏฺฐกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เขตฺตฏฺฐกถาวณฺณนา

[104] เขตฺตฏฺฐกถายํ สตฺต ธญฺญานีติ สาลิวีหิยวกงฺคุกุทฺรูสวรกโคธุมานํ วเสน สตฺต ธญฺญานิ ฯ นิรุมฺภิตฺวา วาติอาทีสุ ‘‘คณฺหนฺตสฺสา’’ติ ปจฺเจกํ โยเชตพฺพํฯ ตตฺถ นิรุมฺภิตฺวา คหณํ นาม วีหิสีสํ อจฺฉินฺทิตฺวา ยถาฐิตเมว หตฺเถน คเหตฺวา อากฑฺฒิตฺวา พีชมตฺตสฺเสว คหณํฯ เอกเมกนฺติ เอกเมกํ วีหิสีสํฯ อุปฺปาเฏตฺวา วาติ มุคฺคมาสาทีนิ อุทฺธริตฺวา วาฯ ยสฺมิํ พีเช วาติอาทิ นิรุมฺภิตฺวา คหณาทีสุ ยถากฺกมํ โยเชตพฺพํฯ สาลิสีสาทีนิ นิรุมฺภิตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมิํ พีเช วตฺถุ ปูรติ, เอกเมกํ หตฺเถเนว ฉินฺทิตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมิํ สีเส วตฺถุ ปูรติ, อสิเตน ลายิตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺสํ มุฏฺฐิยํ วตฺถุ ปูรติ, พหูนิ เอกโต อุปฺปาเฏตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมิํ มุคฺคมาสาทิผเล วตฺถุ ปูรตีติ เอวเมตฺถ ยถากฺกโม เวทิตพฺโพฯ ‘‘ตสฺมิํ พนฺธนา โมจิตมตฺเต’’ติ วจนโต ตสฺมิํ พีชาทิมฺหิ พนฺธนา โมจิเต สติ ตโต อนปนีเตปิ ปาราชิกเมวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ อจฺฉิชฺชมาโนติ อจฺฉินฺโน หุตฺวา ฐิโตฯ ชฏิตานีติ ฉินฺทิตานิ อจฺฉินฺเนหิ สทฺธิํ ชฏิตานิ โหนฺตีติ อตฺโถฯ สภุสนฺติ ปลาลสหิตํฯ อภุสนฺติ ปลาลรหิตํฯ

ขีเลนาติ ขาณุเกนฯ เอตฺถ จ ขีลสงฺกมนาทีสุ อุภยํ สมฺภวติ สหปโยโค ธุรนิกฺเขโป จฯ ยทา หิ ปรสฺส เขตฺตาทีสุ เอกเทสํ ขีลสงฺกมนาทิวเสน อตฺตโน สนฺตกํ กโรติ, ตทา สติปิ ปฐมตรํ สามิกานํ ธุรนิกฺเขเป ขีลสงฺกมนาทิสหปโยคํ วินา น โหตีติ สหปโยเคเนว ปาราชิกํฯ เตเนว มาติกาฏฺฐกถายํ (กงฺขา. อฏฺฐ. ทุติยปาราชิกวณฺณนา) วุตฺตํ ‘‘ฐานาจาวนวเสน ขีลาทีนิ สงฺกาเมตฺวา เขตฺตาทิคฺคหณวเสน จ สหปโยโค เวทิตพฺโพ’’ติฯ ยทา ปน อสติ ธุรนิกฺเขเป ขีลสงฺกมนาทิมตฺตํ กตํ, ตทา วินา ธุรนิกฺเขเปน น โหตีติ ธุรนิกฺเขเปเนว ปาราชิกํฯ เตเนเวตฺถ ‘‘ตญฺจ โข สามิกานํ ธุรนิกฺเขเปนา’’ติ วุตฺตํฯ เอวํ สพฺพตฺถาติ ยถาวุตฺตมตฺถํ รชฺชุสงฺกมนาทีสุปิ อติทิสติฯ

ยฏฺฐินฺติ มานทณฺฑํฯ เอกสฺมิํ อนาคเต ถุลฺลจฺจยํ, ตสฺมิํ อาคเต ปาราชิกนฺติ เอตฺถ สเจ ทารูนิ นิขณิตฺวา ตตฺตเกเนว คณฺหิตุกาโม โหติ, อวสาเน ทารุมฺหิ ปาราชิกํฯ สเจ ตตฺถ สาขาโยปิ กตฺวา คเหตุกาโม โหติ, อวสานสาขาย ปาราชิกนฺติ เวทิตพฺพํฯ ตตฺตเกน อสกฺโกนฺโตติ ทารูนิ นิขณิตฺวา วติํ กาตุํ อสกฺโกนฺโตฯ เขตฺตมริยาทนฺติ วุตฺตเมวตฺถํ วิภาเวตุํ ‘‘เกทารปาฬิ’’นฺติ วุตฺตํฯ วิตฺถตํ กโรตีติ ปุพฺเพ วิชฺชมานเมว มริยาทํ วิตฺถิณฺณํ กโรติฯ อกตํ วา ปน ปติฏฺฐเปตีติ ปุพฺเพ อกตํ วา มริยาทํ ฐเปติฯ

เขตฺตฏฺฐกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

วตฺถุฏฺฐกถาวณฺณนา

[105] วตฺถุฏฺฐกถายํ ติณฺณํ ปาการานนฺติ อิฏฺฐกสิลาทารูนํ วเสน ติณฺณํ ปาการานํฯ เอเตเนว นเยนาติ อิมินา ‘‘เกวลํ ภูมิํ โสเธตฺวา…เป.… อปริกฺขิปิตฺวา วา’’ติ วุตฺตมตฺถํ นิทสฺเสติฯ

คามฏฺฐกถาวณฺณนา

[106] คามฏฺฐกถายํ คาโม นามาติ ปาฬิยํ น วุตฺตํ สพฺพโส คามลกฺขณสฺส ปุพฺเพ วุตฺตตฺตาฯ