ภารฏฺฐกถาวณฺณนา

[101] ภารฏฺฐกถายํ ปุริมคเล คลวาฏโกติ ปุริมคเล อุปริมคลวาฏโกฯ อุรปริจฺเฉทมชฺเฌติ อุรปริยนฺตสฺส มชฺเฌฯ อนาณตฺตตฺตาติ ‘‘อสุกฏฺฐานํ เนหี’’ติ อนาณตฺตตฺตาฯ โย จายํ สีสภาเร วุตฺโตติ โย จายํ วินิจฺฉโย สีสภาเร วุตฺโตฯ สีสาทีหิ วา คหิโต โหตูติ สมฺพนฺโธฯ ตาทิสนฺติ ตปฺปฏิจฺฉาทนสมตฺถํฯ

ภารฏฺฐกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อารามฏฺฐกถาวณฺณนา

[102] อารามฏฺฐกถายํ พนฺธนนฺติ ปุปฺผานํ วณฺเฏ ปติฏฺฐิตฏฺฐานํฯ อภิยุญฺชตีติ โจเทติ อฑฺฑํ กโรติฯ อทินฺนาทานสฺส ปโยคตฺตาติ สหปโยคมาห วตฺถุมฺหิเยว กตปโยคตฺตาฯ สหปโยควเสน เหตํ ทุกฺกฏํฯ วินิจฺฉยปฺปสุตนฺติ วินิจฺฉเย นิยุตฺตํฯ กกฺขโฬติ ทารุโณฯ ธุรํ นิกฺขิปตีติ อุสฺสาหํ ฐเปติ, อตฺตโน สนฺตกกรเณ นิรุสฺสาโห โหตีติ อตฺโถฯ กูฏฑฺฑการโกปิ สเจ ธุรํ น นิกฺขิปติ, นตฺถิ อวหาโรติ อาห ‘‘สเจ สยมฺปิ กตธุรนิกฺเขโป โหตี’’ติฯ สยมฺปีติ อภิยุญฺชโกปิฯ กตธุรนิกฺเขโปติ ‘‘น ทานิ นํ อิมสฺส ทสฺสามี’’ติ เอวํ ตสฺส ทาเน กตธุรนิกฺเขโปฯ กิงฺการปฺปฏิสฺสาวิภาเวติ ‘‘กิํ กโรมิ กิํ กโรมี’’ติ เอวํ กิงฺการเมว ปฏิสฺสุณนฺโต วิจรตีติ กิงฺการปฏิสฺสาวี, ตสฺส ภาโว กิงฺการปฏิสฺสาวิภาโว, ตสฺมิํ, อตฺตโน วสวตฺติภาเวติ วุตฺตํ โหติฯ

อุกฺโกจํ ทตฺวาติ ลญฺชํ ทตฺวาฯ กูฏวินิจฺฉยิกานนฺติ กูฏวินิจฺฉเย นิยุตฺตานํ วินยธรานํฯ ‘‘คณฺหา’’ติ อวตฺวา ‘‘อสามิกสฺส สามิโก อย’’นฺติอาทินา ปริยาเยน วุตฺเตปิ ตสฺส สนฺตกภาวํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา ปวตฺตวจนตฺตา กูฏวินิจฺฉยํ กโรนฺตานํ กูฏสกฺขีนญฺจ ปาราชิกเมวฯ อสติปิ เจตฺถ ฐานาจาวเน อุภินฺนํ ธุรนิกฺเขโปเยว ฐานาจาวนฏฺฐาเน ติฏฺฐติฯ อิมสฺมิํ ธุรนิกฺเขเป ปาราชิเก สามิกสฺส วิมตุปฺปาทนปโยเค กเต ถุลฺลจฺจยํ, ตสฺเสว ธุรนิกฺเขปปโยเค นิปฺผาทิเต ปาราชิกํฯ สยํ ปราชยํ ปาปุณาตีติ กูฏฑฺฑการโก ปราชยํ ปาปุณาติฯ

อารามฏฺฐกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

วิหารฏฺฐกถาวณฺณนา

[103] วิหารฏฺฐกถายํ วิหาโรปิ ปริเวณมฺปิ อาวาโสปิ วิหาโรตฺเวว สงฺขํ คจฺฉตีติ อาห ‘‘วิหารํ วา’’ติอาทิฯ ตตฺถ วิหารนฺติ มหาวิหารํฯ ปริเวณนฺติ มหาวิหารสฺส อพฺภนฺตเร วิสุํ วิสุํ ปาการปริจฺฉินฺนฏฺฐานํฯ อาวาสนฺติ เอกํ อาวสถํฯ อภิโยเค กเตปิ อวหารสฺส อสิชฺฌนโต วุตฺตํ ‘‘อภิโยโค น รุหตี’’ติฯ คณสนฺตเก ปน ปริจฺฉินฺนสามิกตฺตา สกฺกา ธุรํ นิกฺขิปาเปตุนฺติ อาห ‘‘ทีฆภาณกาทิเภทสฺส ปน คณสฺสา’’ติฯ อิธาปิ สเจ เอโกปิ ธุรํ น นิกฺขิปติ, รกฺขติเยวฯ สพฺเพสํ ธุรนิกฺเขเปเนว หิ ปาราชิกํฯ

วิหารฏฺฐกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เขตฺตฏฺฐกถาวณฺณนา

[104] เขตฺตฏฺฐกถายํ สตฺต ธญฺญานีติ สาลิวีหิยวกงฺคุกุทฺรูสวรกโคธุมานํ วเสน สตฺต ธญฺญานิ ฯ นิรุมฺภิตฺวา วาติอาทีสุ ‘‘คณฺหนฺตสฺสา’’ติ ปจฺเจกํ โยเชตพฺพํฯ ตตฺถ นิรุมฺภิตฺวา คหณํ นาม วีหิสีสํ อจฺฉินฺทิตฺวา ยถาฐิตเมว หตฺเถน คเหตฺวา อากฑฺฒิตฺวา พีชมตฺตสฺเสว คหณํฯ เอกเมกนฺติ เอกเมกํ วีหิสีสํฯ อุปฺปาเฏตฺวา วาติ มุคฺคมาสาทีนิ อุทฺธริตฺวา วาฯ ยสฺมิํ พีเช วาติอาทิ นิรุมฺภิตฺวา คหณาทีสุ ยถากฺกมํ โยเชตพฺพํฯ สาลิสีสาทีนิ นิรุมฺภิตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมิํ พีเช วตฺถุ ปูรติ, เอกเมกํ หตฺเถเนว ฉินฺทิตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมิํ สีเส วตฺถุ ปูรติ, อสิเตน ลายิตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺสํ มุฏฺฐิยํ วตฺถุ ปูรติ, พหูนิ เอกโต อุปฺปาเฏตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมิํ มุคฺคมาสาทิผเล วตฺถุ ปูรตีติ เอวเมตฺถ ยถากฺกโม เวทิตพฺโพฯ ‘‘ตสฺมิํ พนฺธนา โมจิตมตฺเต’’ติ วจนโต ตสฺมิํ พีชาทิมฺหิ พนฺธนา โมจิเต สติ ตโต อนปนีเตปิ ปาราชิกเมวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ อจฺฉิชฺชมาโนติ อจฺฉินฺโน หุตฺวา ฐิโตฯ ชฏิตานีติ ฉินฺทิตานิ อจฺฉินฺเนหิ สทฺธิํ ชฏิตานิ โหนฺตีติ อตฺโถฯ สภุสนฺติ ปลาลสหิตํฯ อภุสนฺติ ปลาลรหิตํฯ