พลวา จ วาโต อาคมฺมาติ อิมินา อสติ วาเต อยํ ปโยโค กโตติ ทสฺเสติฯ เตเนว ‘‘ปุคฺคลสฺส นตฺถิ อวหาโร’’ติ วุตฺตํฯ สติ ปน วาเต กโต ปโยโค ฐานาจาวนปโยโคเยวาติ มาติกาอุชุกรเณ วิย อตฺเถว อวหาโรติ ทฏฺฐพฺพํฯ ฐานาจาวนปโยโค น โหตีติ สุกฺขมาติกาอุชุกรเณ วิย อสติ วาเต กตปโยคตฺตาฯ ภณฺฑเทยฺยํ ปน โหตีติ นาวาสามิกสฺส ภณฺฑเทยฺยํ โหติฯ

นาวฏฺฐกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ยานฏฺฐกถาวณฺณนา

[100] ยานฏฺฐกถายํ ทุกยุตฺตสฺสาติ ทฺวีหิ โคเณหิ ยุตฺตสฺสฯ อยุตฺตกนฺติ โคเณหิ อยุตฺตํฯ กปฺปกตาติ ยถา ทฺวีหิ ภาเคหิ เหฏฺฐา ปติฏฺฐาติ, เอวํ กตาฯ ตีณิ วา จตฺตาริ วา ฐานานีติ อกปฺปกตาย อุปตฺถมฺภนิยา วเสน ตีณิ ฐานานิ, กปฺปกตาย วเสน จตฺตาริ ฐานานีติฯ ตถา ปถวิยํ ฐปิตสฺส ตีณิ ฐานานีติ สมฺพนฺโธฯ ตนฺติ ผลกสฺส วา ทารุกสฺส วา อุปริ ฐปิตํ ปถวิยํ ฐปิตญฺจฯ ทฺวีหิ อกฺขสีเสหีติ ทฺวีหิ อกฺขโกฏีหิฯ ทารูนํ อุปริ ฐปิตสฺสาติ ทฺวินฺนํ ทารูนํ อุปริ ทฺวีหิ อกฺขโกฏีหิ โอลมฺเพตฺวา สกฏสาลายํ ฐปิตสฺสฯ เหฏฺฐิมตลสฺสาติ สกฏพาหาย ภูมิํ ผุสิตฺวา ฐิตสฺส เหฏฺฐิมภาคสฺสฯ เสสํ นาวายํ วุตฺตสทิสนฺติ อิมินา ‘‘ยทิ ปน ตํ เอวํ คจฺฉนฺตํ ปกติคมนํ อุปจฺฉินฺทิตฺวา อญฺญํ ทิสาภาคํ เนติ, ปาราชิกํฯ สยเมว ยํ กญฺจิ คามํ สมฺปตฺตํ ฐานา อจาเวนฺโตว วิกฺกิณิตฺวา คจฺฉติ, เนวตฺถิ อวหาโร, ภณฺฑเทยฺยํ ปน โหตี’’ติ อิมํ นยํ อติทิสฺสติฯ

ยานฏฺฐกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ภารฏฺฐกถาวณฺณนา

[101] ภารฏฺฐกถายํ ปุริมคเล คลวาฏโกติ ปุริมคเล อุปริมคลวาฏโกฯ อุรปริจฺเฉทมชฺเฌติ อุรปริยนฺตสฺส มชฺเฌฯ อนาณตฺตตฺตาติ ‘‘อสุกฏฺฐานํ เนหี’’ติ อนาณตฺตตฺตาฯ โย จายํ สีสภาเร วุตฺโตติ โย จายํ วินิจฺฉโย สีสภาเร วุตฺโตฯ สีสาทีหิ วา คหิโต โหตูติ สมฺพนฺโธฯ ตาทิสนฺติ ตปฺปฏิจฺฉาทนสมตฺถํฯ

ภารฏฺฐกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อารามฏฺฐกถาวณฺณนา

[102] อารามฏฺฐกถายํ พนฺธนนฺติ ปุปฺผานํ วณฺเฏ ปติฏฺฐิตฏฺฐานํฯ อภิยุญฺชตีติ โจเทติ อฑฺฑํ กโรติฯ อทินฺนาทานสฺส ปโยคตฺตาติ สหปโยคมาห วตฺถุมฺหิเยว กตปโยคตฺตาฯ สหปโยควเสน เหตํ ทุกฺกฏํฯ วินิจฺฉยปฺปสุตนฺติ วินิจฺฉเย นิยุตฺตํฯ กกฺขโฬติ ทารุโณฯ ธุรํ นิกฺขิปตีติ อุสฺสาหํ ฐเปติ, อตฺตโน สนฺตกกรเณ นิรุสฺสาโห โหตีติ อตฺโถฯ กูฏฑฺฑการโกปิ สเจ ธุรํ น นิกฺขิปติ, นตฺถิ อวหาโรติ อาห ‘‘สเจ สยมฺปิ กตธุรนิกฺเขโป โหตี’’ติฯ สยมฺปีติ อภิยุญฺชโกปิฯ กตธุรนิกฺเขโปติ ‘‘น ทานิ นํ อิมสฺส ทสฺสามี’’ติ เอวํ ตสฺส ทาเน กตธุรนิกฺเขโปฯ กิงฺการปฺปฏิสฺสาวิภาเวติ ‘‘กิํ กโรมิ กิํ กโรมี’’ติ เอวํ กิงฺการเมว ปฏิสฺสุณนฺโต วิจรตีติ กิงฺการปฏิสฺสาวี, ตสฺส ภาโว กิงฺการปฏิสฺสาวิภาโว, ตสฺมิํ, อตฺตโน วสวตฺติภาเวติ วุตฺตํ โหติฯ

อุกฺโกจํ ทตฺวาติ ลญฺชํ ทตฺวาฯ กูฏวินิจฺฉยิกานนฺติ กูฏวินิจฺฉเย นิยุตฺตานํ วินยธรานํฯ ‘‘คณฺหา’’ติ อวตฺวา ‘‘อสามิกสฺส สามิโก อย’’นฺติอาทินา ปริยาเยน วุตฺเตปิ ตสฺส สนฺตกภาวํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา ปวตฺตวจนตฺตา กูฏวินิจฺฉยํ กโรนฺตานํ กูฏสกฺขีนญฺจ ปาราชิกเมวฯ อสติปิ เจตฺถ ฐานาจาวเน อุภินฺนํ ธุรนิกฺเขโปเยว ฐานาจาวนฏฺฐาเน ติฏฺฐติฯ อิมสฺมิํ ธุรนิกฺเขเป ปาราชิเก สามิกสฺส วิมตุปฺปาทนปโยเค กเต ถุลฺลจฺจยํ, ตสฺเสว ธุรนิกฺเขปปโยเค นิปฺผาทิเต ปาราชิกํฯ สยํ ปราชยํ ปาปุณาตีติ กูฏฑฺฑการโก ปราชยํ ปาปุณาติฯ

อารามฏฺฐกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ