พหิ ฐปิเตติ อุทกโต พหิ ฐปิเตฯ หตฺถกวเสน ขุทฺทกํ กตฺวา

พทฺธํ กลาปพทฺธํฯ มุฬาลนฺติ กนฺทํฯ ปตฺตํ วา ปุปฺผํ วาติ อิทํ กทฺทมสฺส อนฺโต ปวิสิตฺวา ฐิตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ สกลมุทกนฺติ วาปิอาทีสุ ปริยาปนฺนํ สกลมุทกํฯ นิทฺธมนตุมฺพนฺติ วาปิยา อุทกสฺส นิกฺขมนมคฺคํฯ อุทกวาหกนฺติ มหามาติกํฯ น อวหาโรติ อิทํ ปุพฺพสทิสํ น โหตีติ อาห – ‘‘กสฺมา…เป.… เอวรูปา หิ ตตฺถ กติกา’’ติฯ อวหาโร นตฺถีติ สพฺพสาธารเณ อปริคฺคหฏฺฐาเน คหิตตฺตาฯ มาติกํ อาโรเปตฺวาติ ขุทฺทกมาติกํ อาโรเปตฺวาฯ มริตฺวา…เป.… ติฏฺฐนฺตีติ เอตฺถ ‘‘มตมจฺฉานํเยว เตสํ สนฺตกตฺตา อมเต คณฺหนฺตสฺส นตฺถิ อวหาโร’’ติ วทนฺติฯ

อุทกฏฺฐกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นาวฏฺฐกถาวณฺณนา

[99] นาวฏฺฐกถายํ ปน ยา พนฺธนา มุตฺตมตฺเต ฐานา น จวตีติ อิมินา จณฺฑโสเต พทฺธนาวํ ปฏิกฺขิปติฯ ตาว ทุกฺกฏนฺติ ‘‘พนฺธนํ โมเจติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ เอวํ โมเจนฺตสฺส ปญฺญตฺตํ ทุกฺกฏํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ถุลฺลจฺจยมฺปิ ปาราชิกมฺปิ โหตีติ เอตฺถ ปฐมํ ฐานา อจาเวตฺวา มุตฺเต ถุลฺลจฺจยํ, ปฐมํ ฐานา จาเวตฺวา มุตฺเต ปาราชิกนฺติ เวทิตพฺพํฯ

‘‘ปาเส พทฺธสูกโร วิยา’’ติอาทินา วุตฺตํ สนฺธายาห ‘‘ตตฺถ ยุตฺติ ปุพฺเพ วุตฺตา เอวา’’ติฯ วิปฺปนฏฺฐา นาวาติ วิสมวาตาทีหิ วินาสํ ปตฺวา อุทเก นิมุชฺชิตฺวา เหฏฺฐา ภูมิตลํ อปฺปตฺวา มชฺเฌ ฐิตํ สนฺธาย วทติฯ เตเนว ‘‘อโธ วา โอปิลาเปนฺตสฺส…เป.… นาวาตเลน ผุฏฺโฐกาสํ มุขวฏฺฏิํ อติกฺกนฺตมตฺเต ปาราชิก’’นฺติ วุตฺตํฯ โอปิลาเปนฺตสฺสาติ โอสีทาเปนฺตสฺสฯ อติกฺกนฺตมตฺเตติ ผุฏฺโฐกาสํ อติกฺกนฺตมตฺเตฯ เอเสว นโยติ มุตฺตมตฺเต ปาราชิกนฺติ ทสฺเสติฯ

นาวากฑฺฒนโยคฺคมหาโยตฺตตาย โยตฺตโกฏิโต ปฏฺฐาย สกลมฺปิ ‘‘ฐาน’’นฺติ วุตฺตํฯ

อสติปิ วาเต ยถา วาตํ คณฺหาติ, ตถา ฐปิตตฺตา ‘‘วาตํ คณฺหาเปตี’’ติ วุตฺตํฯ

พลวา จ วาโต อาคมฺมาติ อิมินา อสติ วาเต อยํ ปโยโค กโตติ ทสฺเสติฯ เตเนว ‘‘ปุคฺคลสฺส นตฺถิ อวหาโร’’ติ วุตฺตํฯ สติ ปน วาเต กโต ปโยโค ฐานาจาวนปโยโคเยวาติ มาติกาอุชุกรเณ วิย อตฺเถว อวหาโรติ ทฏฺฐพฺพํฯ ฐานาจาวนปโยโค น โหตีติ สุกฺขมาติกาอุชุกรเณ วิย อสติ วาเต กตปโยคตฺตาฯ ภณฺฑเทยฺยํ ปน โหตีติ นาวาสามิกสฺส ภณฺฑเทยฺยํ โหติฯ

นาวฏฺฐกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ยานฏฺฐกถาวณฺณนา

[100] ยานฏฺฐกถายํ ทุกยุตฺตสฺสาติ ทฺวีหิ โคเณหิ ยุตฺตสฺสฯ อยุตฺตกนฺติ โคเณหิ อยุตฺตํฯ กปฺปกตาติ ยถา ทฺวีหิ ภาเคหิ เหฏฺฐา ปติฏฺฐาติ, เอวํ กตาฯ ตีณิ วา จตฺตาริ วา ฐานานีติ อกปฺปกตาย อุปตฺถมฺภนิยา วเสน ตีณิ ฐานานิ, กปฺปกตาย วเสน จตฺตาริ ฐานานีติฯ ตถา ปถวิยํ ฐปิตสฺส ตีณิ ฐานานีติ สมฺพนฺโธฯ ตนฺติ ผลกสฺส วา ทารุกสฺส วา อุปริ ฐปิตํ ปถวิยํ ฐปิตญฺจฯ ทฺวีหิ อกฺขสีเสหีติ ทฺวีหิ อกฺขโกฏีหิฯ ทารูนํ อุปริ ฐปิตสฺสาติ ทฺวินฺนํ ทารูนํ อุปริ ทฺวีหิ อกฺขโกฏีหิ โอลมฺเพตฺวา สกฏสาลายํ ฐปิตสฺสฯ เหฏฺฐิมตลสฺสาติ สกฏพาหาย ภูมิํ ผุสิตฺวา ฐิตสฺส เหฏฺฐิมภาคสฺสฯ เสสํ นาวายํ วุตฺตสทิสนฺติ อิมินา ‘‘ยทิ ปน ตํ เอวํ คจฺฉนฺตํ ปกติคมนํ อุปจฺฉินฺทิตฺวา อญฺญํ ทิสาภาคํ เนติ, ปาราชิกํฯ สยเมว ยํ กญฺจิ คามํ สมฺปตฺตํ ฐานา อจาเวนฺโตว วิกฺกิณิตฺวา คจฺฉติ, เนวตฺถิ อวหาโร, ภณฺฑเทยฺยํ ปน โหตี’’ติ อิมํ นยํ อติทิสฺสติฯ

ยานฏฺฐกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ