ปญฺจวีสติอวหารกถาวณฺณนา

อากุลาติ สงฺกุลาฯ ลุฬิตาติ วิโลฬิตาฯ กตฺถจีติ เอกิสฺสาย อฏฺฐกถายํฯ เอกํ ปญฺจกํ ทสฺสิตนฺติ ‘‘ปรปริคฺคหิตญฺจ โหติ, ปรปริคฺคหิตสญฺญี จ, ครุโก จ โหติ ปริกฺขาโร ปญฺจมาสโก วา อติเรกปญฺจมาสโก วา, เถยฺยจิตฺตญฺจ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ, อามสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ ผนฺทาเปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ ฐานา จาเวติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺสา’’ติ (ปารา. 122) เอวํ วุตฺตปญฺจอวหารงฺคานิ เอกํ ปญฺจกนฺติ ทสฺสิตํฯ ทฺเว ปญฺจกานิ ทสฺสิตานีติ ‘‘ฉหากาเรหิ อทินฺนํ อาทิยนฺตสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ น จ สกสญฺญี, น จ วิสฺสาสคฺคาหี, น จ ตาวกาลิกํ, ครุโก จ โหติ ปริกฺขาโร ปญฺจมาสโก วา อติเรกปญฺจมาสโก วา, เถยฺยจิตฺตญฺจ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ, อามสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ ผนฺทาเปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ ฐานา จาเวติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺสา’’ติ เอวํ วุตฺเตสุ ฉสุ ปเทสุ เอกํ อปเนตฺวา อวเสสานิ ปญฺจ ปทานิ เอกํ ปญฺจกนฺติ ทสฺเสตฺวา เหฏฺฐา วุตฺตปญฺจกญฺจ คเหตฺวา ทฺเว ปญฺจกานิ ทสฺสิตานิฯ เอตฺถ ปนาติ ‘‘ปญฺจหากาเรหิ อทินฺนํ อาทิยนฺตสฺสา’’ติอาทีสุฯ สพฺเพหิปิ ปเทหีติ ‘‘ปรปริคฺคหิตญฺจ โหตี’’ติอาทีหิ ปเทหิฯ ลพฺภมานานิเยว ปญฺจกานีติ ปญฺจวีสติยา อวหาเรสุ ลพฺภมานปญฺจกานิฯ

ปญฺจนฺนํ อวหารานํ สมูโห ปญฺจกํ, สโก หตฺโถ สหตฺโถ, เตน นิพฺพตฺโต, ตสฺส วา สมฺพนฺธีติ สาหตฺถิโก, อวหาโรฯ สาหตฺถิกาทิ ปญฺจกํ สาหตฺถิกปญฺจกนฺติ อาทิปทวเสน นามลาโภ ทฏฺฐพฺโพ กุสลาทิตฺติกสฺส กุสลตฺติกโวหาโร วิยฯ อิมินาว นเยน ปุพฺพปโยคาทิ ปญฺจกํ ปุพฺพปโยคปญฺจกํ, เถยฺยาวหาราทิ ปญฺจกํ เถยฺยาวหารปญฺจกนฺติ นามลาโภ ทฏฺฐพฺโพติฯ ตติยปญฺจเมสุ ปญฺจเกสูติ สาหตฺถิกปญฺจกเถยฺยาวหารปญฺจเกสุฯ ลพฺภมานปทวเสนาติ สาหตฺถิกปญฺจเก ลพฺภมานสฺส นิสฺสคฺคิยาวหารปทสฺส วเสน เถยฺยาวหารปญฺจเก ลพฺภมานสฺส ปริกปฺปาวหารปทสฺส จ วเสน โยเชตพฺพนฺติ อตฺโถฯ

อาณตฺติยา นิพฺพตฺโต อวหาโร อาณตฺติโกฯ นิสฺสชฺชนํ นิสฺสคฺโค, สุงฺกฆาตฏฺฐาเน ปริกปฺปิโตกาเส วา ฐตฺวา ภณฺฑสฺส พหิ ปาตนํฯ นิสฺสคฺโคว นิสฺสคฺคิโยฯ