ตตฺเถว สยติ น วุฏฺฐาตีติ นิทฺทาภิภูตตาย สุปนฺโต น วุฏฺฐาติ, น มุจฺฉาปเรโตฯ เตเนว ‘‘อวิสยตฺตา อาปตฺติ น ทิสฺสตี’’ติ น วุตฺตํฯ

เอกภงฺเคนาติ เอกสฺส ปสฺสสฺส ภญฺชเนน, เหฏฺฐา วุตฺตนเยน ปาเท ภูมิโต อโมเจตฺวาว เอกํ ปสฺสํ ภญฺชิตฺวา นาเมตฺวา นิปนฺโนติ วุตฺตํ โหติฯ มหาอฏฺฐกถายํ ปน มหาปทุมตฺเถเรน วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ มุจฺฉิตฺวา ปติตตฺตา เถเรน ‘‘อวิสยตฺตา อาปตฺติ น ทิสฺสตี’’ติ วุตฺตํฯ อาจริยา ปน ยถา ยกฺขคหิตโก พนฺธิตฺวา นิปชฺชาปิโต จ ปรวโส โหติ, เอวํ อปรวสตฺตา มุจฺฉิตฺวา ปติโต กญฺจิ กาลํ ชานิตฺวาปิ นิปชฺชตีติ อนาปตฺติํ น วทนฺติฯ โย จ ยกฺขคหิตโก, โย จ พนฺธิตฺวา นิปชฺชาปิโตติ อิมสฺส มหาอฏฺฐกถาวาทสฺส ปจฺฉิมตฺตา โสเยว ปมาณโต คเหตพฺโพฯ ตถา จ วกฺขติ ‘‘สพฺพตฺถ โย โย อฏฺฐกถาวาโท วา เถรวาโท วา ปจฺฉา วุจฺจติ, โสว ปมาณโต ทฏฺฐพฺโพ’’ติ (ปารา. อฏฺฐ. 1.92)ฯ ยกฺขคหิตคฺคหเณเนว เจตฺถ วิสญฺญีภูโตปิ สงฺคหิโตติ เวทิตพฺพํฯ เอกภงฺเคน นิปนฺโน ปน อตฺถโต อนิปนฺนตฺตา มุจฺจติเยวาติ มหาอฏฺฐกถาวาเทน โส อปฺปฏิกฺขิตฺโตว โหตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ทิวา สํวริตฺวา นิปนฺนสฺส เกนจิ วิวเฏปิ ทฺวาเร อนาปตฺติ นิปชฺชนกาเล สํวริตฺวา นิปนฺนตฺตาฯ สเจ ทิวา สํวริตฺวา ทฺวารสมีเป นิปนฺโน ปจฺฉา สยเมว ทฺวารํ วิวรติ, เอวมฺปิ วฏฺฏติฯ อจิตฺตกา จายํ อาปตฺติ กิริยา จ อกิริยา จฯ

[78] ‘‘อปเท ปทํ กโรนฺโต วิยา’’ติ วตฺวา ปุน ตเมวตฺถํ อาวิกโรนฺโต ‘‘อากาเส ปทํ ทสฺเสนฺโต วิยา’’ติ อาหฯ เอตทคฺคนฺติ เอโส อคฺโคฯ ยทิทนฺติ โย อยํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ

วินีตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ตตฺริทนฺติอาทิ เหฏฺฐา วุตฺตตฺถเมวฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยฏฺฐกถาย สารตฺถทีปนิยํ

ปฐมปาราชิกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยปาราชิกํ