เมนู

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

วินยปิฏเก

สารตฺถทีปนี-ฏีกา (ทุติโย ภาโค)

1. ปาราชิกกณฺฑํ

1. ปฐมปาราชิกํ

สุทินฺนภาณวารวณฺณนา

[24] อนุปทวณฺณนนฺติ ปทํ ปทํ ปฏิวณฺณนํ, ปทานุกฺกเมน วณฺณนํ วาฯ ภณฺฑปฺปโยชนอุทฺธารสารณาทินา กิจฺเจนาติ เอตฺถ วิกฺกายิกภณฺฑสฺส วิกฺกิณนํ ภณฺฑปฺปโยชนํ, ทาตุํ สงฺเกติเต ทิวเส คนฺตฺวา คหณํ อุทฺธาโร, ‘‘อสุกสฺมิํ ทิวเส ทาตพฺพ’’นฺติ สตุปฺปาทนํ สารณํจตุพฺพิธายาติ ขตฺติยพฺราหฺมณคหปติสมณานํ วเสน จตุพฺพิธาย, ภิกฺขุภิกฺขุนีอุปาสกอุปาสิกานํ วเสน วาฯ ทิสฺวานสฺส เอตทโหสีติ เหตุอตฺโถ อยํ ทิสฺวาน-สทฺโท อสมานกตฺตุโก ยถา ‘‘ฆตํ ปิวิตฺวา พลํ โหติ, สีหํ ทิสฺวา ภยํ โหตี’’ติฯ ทสฺสนการณา หิ เอวํ ปริวิตกฺกนํ อโหสิฯ กิญฺจาปิ เอตฺถ ‘‘ภพฺพกุลปุตฺตสฺสา’’ติ วุตฺตํ, ตถาปิ อุปนิสฺสยสมฺปนฺนสฺสปิ อชาตสตฺตุโน วิย อนฺตราโย ภวิสฺสตีติ อิมสฺส เถรสฺสปิ กตปาปกมฺมมูลวิปฺปฏิสารวเสน อธิคมนฺตราโย อโหสีติ วทนฺติฯ

กิํ ปน เยสํ มคฺคผลานํ อุปนิสฺสโย อตฺถิ, พุทฺธานํ สมฺมุขีภาเวปิ เตสํ อนฺตราโย โหตีติ? อาม โหติ, น ปน พุทฺเธ ปฏิจฺจฯ

พุทฺธา หิ ปเรสํ มคฺคผลาธิคมาย อุสฺสาหชาตา ตตฺถ นิรนฺตรํ ยุตฺตปยุตฺตา เอว โหนฺติ, ตสฺมา เต ปฏิจฺจ เตสํ อนฺตราโย น โหติ, อถ โข กิริยาปริหานิยา วา ปาปมิตฺตตาย วา โหติ, กิริยาปริหานิ จ เทสกสฺส ตสฺเสว วา ปุคฺคลสฺส ตชฺชปโยคาภาวโต เวทิตพฺพา, เทสกวเสน ปเนตฺถ ปริหานิ สาวกานํ วเสเนว เวทิตพฺพา, น พุทฺธานํ วเสนฯ ตถา หิ สเจ ธมฺมเสนาปติ ธนญฺชานิยสฺส พฺราหฺมณสฺส อาสยํ ญตฺวา ธมฺมํ เทสยิสฺส, พฺราหฺมโณ โสตาปนฺโน อภวิสฺสฯ เอวํ ตาว เทสกสฺส วเสน กิริยาปริหานิยา อนฺตราโย โหติฯ สเจ เปสฺโส หตฺถาโรหปุตฺโต ภควโต สมฺมุขา ธมฺมํ สุณนฺโต มุหุตฺตํ นิสีเทยฺย, ยาว ตสฺส ภควา อตฺตนฺตปาทิเก จตฺตาโร ปุคฺคเล วิตฺถาเรน วิภชิตฺวา เทเสติ, โสตาปตฺติผเลน สํยุตฺโต อภวิสฺสฯ เอวํ ปุคฺคลสฺส วเสน กิริยาปริหานิยา อนฺตราโย โหติ นามฯ อิมสฺส หิ อุปาสกสฺส กิริยาปริหานิ ชาตา อปรินิฏฺฐิตาย เทสนาย อุฏฺฐหิตฺวา ปกฺกนฺตตฺตาฯ สเจ อชาตสตฺตุ เทวทตฺตสฺส วจนํ คเหตฺวา ปิตุฆาตกมฺมํ นากริสฺส, สามญฺญผลสุตฺตกถิตทิวเส โสตาปนฺโน อภวิสฺส, ตสฺส วจนํ คเหตฺวา ปิตุฆาตกมฺมสฺส กตตฺตา ปน นาโหสิฯ เอวํ ปาปมิตฺตตาย อนฺตราโย โหติฯ สุทินฺนสฺสปิ ปาปมิตฺตวเสน อนฺตราโย อโหสีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ยทิ หิ เตน มาตาปิตูนํ วจนํ คเหตฺวา ปุราณทุติยิกาย เมถุนธมฺโม ปฏิเสวิโต นาภวิสฺส, น ตํมูลวิปฺปฏิสารวเสน อธิคมนฺตราโย อภวิสฺสฯ

ยนฺนูนาติ ปริวิตกฺกนตฺเถ นิปาโตติ อาห ‘‘ปริวิตกฺกทสฺสนเมต’’นฺติฯ ‘‘ธมฺมํ สุเณยฺย’’นฺติ กิริยาปเทน วุจฺจมาโน เอว หิ อตฺโถ ‘‘ยนฺนูนา’’ติ นิปาตปเทน โชตียติฯ อหํ ยนฺนูน ธมฺมํ สุเณยฺยนฺติ โยชนาฯ ยนฺนูนาติ จ ยทิ ปนาติ อตฺโถฯ ยทิ ปนาติ อิทมฺปิ หิ เตน สมานตฺถเมวฯ ยํ ธมฺมํ สุณาตีติ สมฺพนฺโธฯ อุฬารุฬารชนาติ ขตฺติยมหาสาลาทิอุฬารุฬารชนากิณฺณา ฯ สเจ อยมฺปิ ปฐมํ อาคจฺเฉยฺย, ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา นิสีทิตุํ อรหรูโปติ อาห ‘‘ปจฺฉา อาคเตนา’’ติฯ สิกฺขตฺตยูปสํหิตนฺติ อธิสีลอธิจิตฺตอธิปญฺญาสงฺขาตสิกฺขตฺตยยุตฺตํฯ โถกํ ธมฺมกถํ สุตฺวา อโหสีติ สมฺพนฺโธฯ