วินยปญฺญตฺติยาจนกถา

[18] วินยปญฺญตฺติยาติ ปุพฺเพ อปญฺญตฺตสิกฺขาปทํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เถโร หิ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทานิ ฐเปตฺวา อิทานิ ปญฺญเปตพฺพสิกฺขาปทานิ ปาติโมกฺขุทฺเทสญฺจ สนฺธาย ‘‘เอตสฺส ภควา กาโล, เอตสฺส สุคต กาโล, ยํ ภควา สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺญเปยฺย, อุทฺทิเสยฺย ปาติโมกฺข’’นฺติ (ปารา. 21) อาหฯ ภควตาปิ –

‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน ปุพฺเพ อปฺปตรานิ เจว สิกฺขาปทานิ อเหสุํ, พหุตรา จ ภิกฺขู อญฺญาย สณฺฐหิํสุฯ โก ปน, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน เอตรหิ พหุตรานิ เจว สิกฺขาปทานิ โหนฺติ, อปฺปตรา จ ภิกฺขู อญฺญาย สณฺฐหนฺตีติฯ เอวเมตํ, ภทฺทาลิ, โหติ, สตฺเตสุ หายมาเนสุ สทฺธมฺเม อนฺตรธายมาเน พหุตรานิ เจว สิกฺขาปทานิ โหนฺติ, อปฺปตรา จ ภิกฺขู อญฺญาย สณฺฐหนฺตีติฯ น ตาว, ภทฺทาลิ, สตฺถา สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺญเปติ, ยาว น อิเธกจฺเจ อาสวฏฺฐานียา ธมฺมา สงฺเฆ ปาตุภวนฺตี’’ติ –

อิมสฺมิํ ภทฺทาลิสุตฺเต (ม. นิ. 2.145) วิย เอกจฺเจสุ ปญฺญตฺเตสุปิ ตโต ปรํ ปญฺญเปตพฺพานิ สนฺธาย ‘‘น ตาว, สาริปุตฺต, สตฺถา สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺญเปตี’’ติ วุตฺตํฯ อิเธว จ อฏฺฐกถายํ ‘‘สามมฺปิ ปจนํ สมณสารุปฺปํ น โหติ, น จ วฏฺฏตี’’ติ วจนํ ‘‘รตฺติจฺเฉโท วา วสฺสจฺเฉโท วา น กโต’’ติ วจนญฺจ ปุพฺเพ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทานํ สพฺภาเว ปมาณนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ เสสสิกฺขาปทานญฺเจว ปาติโมกฺขุทฺเทสสฺส จ เถรสฺส อายาจเนน ปญฺญตฺตตฺตา ‘‘มูลโต ปภุติ นิทานํ ทสฺเสตุ’’นฺติ อาหฯ รโหคตสฺสาติ รโห ชนวิวิตฺตํ ฐานํ อุปคตสฺสฯ เตน คณสงฺคณิกาภาเวน เถรสฺส กายวิเวกมาหฯ ปฏิสลฺลีนสฺสาติ นานารมฺมณจารโต จิตฺตสฺส นิวตฺติยา ปฏิ สมฺมเทว นิลีนสฺส ตตฺถ อวิสฏจิตฺตสฺสฯ เตน จิตฺตสงฺคณิกาภาเวนสฺส ปุพฺพภาคิยํ จิตฺตวิเวกมาหฯ จิรนฺติ กาลาเปกฺขํ อจฺจนฺตสํโยเค อุปโยควจนํฯ จิราติ จิรกาลยุตฺตา ฐิติ อเภเทน วุตฺตาฯ