6. ปฏิจฺจสมุปฺปาทวณฺณนา

[61] ปฏิจฺจสมุปฺปาทนิทฺเทเส – ‘‘อวิชฺชา กติหิ ขนฺเธหี’’ติ ปุจฺฉํ อนารภิตฺวา อวิชฺชา เอเกน ขนฺเธนาติ เอวํ วิสฺสชฺชนเมว ทสฺสิตํฯ ตตฺถ สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณนฺติ ปฏิสนฺธิยํ ปวตฺเต จ สพฺพมฺปิ วิปากวิญฺญาณํฯ เตเนวาห – ‘‘สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิต’’นฺติฯ นามรูปมฺปิ ปฏิสนฺธิปวตฺติวเสเนว เวทิตพฺพํฯ เตเนเวตฺถ สทฺทายตนมฺปิ สงฺคเหตฺวา เอกาทสหายตเนหิ สงฺคโห ทสฺสิโตฯ ผสฺสาทีสุ ขนฺธเภโท เวทิตพฺโพฯ อญฺเญเนว หิ เอเกน ขนฺเธน ผสฺโส สงฺคหิโต, อญฺเญน เวทนา, ตณฺหาอุปาทานกมฺมภวา ปน สงฺขารกฺขนฺเธเนว สงฺคหิตาฯ ภวปทญฺเจตฺถ กมฺมภวาทีนํ วเสน เอกาทสธา วิภตฺตํฯ ตตฺถ กมฺมภโว ผสฺสาทีหิ สทิสวิสชฺชนตฺตา เตหิ สทฺธิํ เอกโต ทสฺสิโตฯ อุปปตฺติภวกามภวสญฺญาภวปญฺจโวการภวา อญฺญมญฺญสทิสวิสฺสชฺชนตฺตา เอกโต ทสฺสิตาฯ ยสฺมา เจเต อุปาทินฺนกธมฺมาว ตสฺมา ‘‘เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหี’’ติ วุตฺตํฯ สทฺทายตนญฺหิ อนุปาทินฺนํ, ตํ เอตฺถ น คหิตํฯ

[68] รูปภวนิทฺเทเส – ปญฺจหายตเนหีติ จกฺขุโสตมนรูปธมฺมายตเนหิฯ อฏฺฐหิ ธาตูหีติ จกฺขุโสตจกฺขุวิญฺญาณโสตวิญฺญาณรูปธมฺมมโนธาตุมโนวิญฺญาณธาตูหิฯ อรูปภวาทโยปิ ตโย สทิสวิสฺสชฺชนตฺตาว เอกโต ทสฺสิตาฯ ตถา อสญฺญาภวเอกโวการภวาฯ ตตฺถ ทฺวีหายตเนหีติ รูปายตนธมฺมายตเนหิฯ ธาตูสุปิ เอเสว นโยฯ เอกตลวาสิกานญฺหิ เสสพฺรหฺมานํ จกฺขุสพฺภาวโต ตสฺสารมฺมณตฺตา ตตฺถ รูปายตนํ อุทฺธฏํฯ

[71] ชาติ ทฺวีหิ ขนฺเธหีติ รูปชาติ รูปกฺขนฺเธน, อรูปชาติ สงฺขารกฺขนฺเธนฯ ชรามรเณสุปิ เอเสว นโยฯ โสกาทีสุปิ เอเกน ขนฺเธนาติ โสกทุกฺขโทมนสฺสานิ เวทนากฺขนฺเธน, ปริเทโว รูปกฺขนฺเธน, อุปายาสาทโย สงฺขารกฺขนฺเธนาติ เอวํ ขนฺธวิเสโส เวทิตพฺโพฯ

[73] อิทฺธิปาโท ทฺวีหีติ สงฺขารวิญฺญาณกฺขนฺเธหิ, มนายตนธมฺมายตเนหิ, ธมฺมธาตุมโนวิญฺญาณธาตูหิ จฯ ฌานํ ทฺวีหีติ เวทนากฺขนฺธสงฺขารกฺขนฺเธหิฯ อปฺปมญฺญาทโย สทิสวิสฺสชฺชนตฺตา เอกโต นิทฺทิฏฺฐาฯ จิตฺตํ ปน เจตนานนฺตรํ นิกฺขิตฺตมฺปิ อสทิสวิสฺสชฺชนตฺตา ปจฺฉา คหิตํฯ ตตฺถ อปฺปมญฺญาทีสุ เอเกน ขนฺเธนาติ เวทนา เวทนากฺขนฺเธน, สญฺญา สญฺญากฺขนฺเธน, เสสา สงฺขารกฺขนฺเธน สงฺคหิตาติ เอวํ ขนฺธวิเสโส เวทิตพฺโพฯ