เมนู

ปญฺจเก ปน ‘‘รูปกฺขนฺโธ จ…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺโธ จา’’ติ เอวํ เภทโต จ, ‘‘ปญฺจกฺขนฺธา กติหิ ขนฺเธหี’’ติ เอวํ อเภทโต จาติ ทฺวิธา ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนานิ กตานิฯ เอวํ ปาฬินโย เวทิตพฺโพติฯ

2. อายตนปทาทิวณฺณนา

[22] อายตนปทนิทฺเทสาทีสุ อายตนปทนิทฺเทเส ตาว จกฺขายตนํ เอเกน ขนฺเธนาติ เอเกน รูปกฺขนฺเธเนว, เอเกน จกฺขายตเนเนว เอกาย จกฺขุธาตุยาว สงฺคหิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ โสตายตนาทีสุปิ อิมินาว นเยน สงฺคหาสงฺคโห เวทิตพฺโพฯ อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวาติ เอตฺถ ปน ยสฺมา อสงฺขตํ ธมฺมายตนํ นาม นิพฺพานํ, ตญฺจ ขนฺธสงฺคหํ น คจฺฉติ; ตสฺมา ‘ขนฺธโต ฐเปตฺวา’ติ วุตฺตํฯ จตูหิ ขนฺเธหีติ รูปเวทนาสญฺญาสงฺขารกฺขนฺเธหิฯ นิพฺพานวชฺชญฺหิ ธมฺมายตนํ เอเตหิ สงฺคหิตํฯ วิญฺญาณกฺขนฺเธน ปน ฐเปตฺวา ธมฺมายตนธมฺมธาตุโย เสสายตนธาตูหิ จ ตํ น สงฺคยฺหติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘เอเกน ขนฺเธน, เอกาทสหายตเนหิ, สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิต’’นฺติฯ ยถา จ เต เหฏฺฐา รูปกฺขนฺธมูลกา, เอวมิธาปิ จกฺขายตนมูลกาว นยา เวทิตพฺพาฯ ทุกมตฺตเมว ปน ปาฬิยํ ทสฺเสตฺวา ‘‘ทฺวาทสายตนานี’’ติ อเภทโตว ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ กตํฯ ธาตุนิทฺเทเสปิ เอเสว นโยฯ

[40] สจฺจนิทฺเทเส – สพฺเพปิ ทุกติกจตุกฺกา ปาฬิยํ ทสฺสิตาฯ ยสฺมา จ ทุกติเกสุ สมุทยสจฺจสทิสเมว มคฺคสจฺเจปิ วิสฺสชฺชนํ, ตสฺมา ตํ สมุทยานนฺตรํ วุตฺตํฯ

[50] อินฺทฺริยนิทฺเทเส – ชีวิตินฺทฺริยํ ทฺวีหิ ขนฺเธหีติ รูปชีวิตินฺทฺริยํ รูปกฺขนฺเธน, อรูปชีวิตินฺทฺริยํ สงฺขารกฺขนฺเธน สงฺคหิตํฯ เสสํ วุตฺตนยานุสาเรเนว เวทิตพฺพํฯ ปาฬิววตฺถานํ ปเนตฺถ อายตนธาตุนิทฺเทสสทิสเมวฯ

6. ปฏิจฺจสมุปฺปาทวณฺณนา

[61] ปฏิจฺจสมุปฺปาทนิทฺเทเส – ‘‘อวิชฺชา กติหิ ขนฺเธหี’’ติ ปุจฺฉํ อนารภิตฺวา อวิชฺชา เอเกน ขนฺเธนาติ เอวํ วิสฺสชฺชนเมว ทสฺสิตํฯ ตตฺถ สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณนฺติ ปฏิสนฺธิยํ ปวตฺเต จ สพฺพมฺปิ วิปากวิญฺญาณํฯ เตเนวาห – ‘‘สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิต’’นฺติฯ นามรูปมฺปิ ปฏิสนฺธิปวตฺติวเสเนว เวทิตพฺพํฯ เตเนเวตฺถ สทฺทายตนมฺปิ สงฺคเหตฺวา เอกาทสหายตเนหิ สงฺคโห ทสฺสิโตฯ ผสฺสาทีสุ ขนฺธเภโท เวทิตพฺโพฯ อญฺเญเนว หิ เอเกน ขนฺเธน ผสฺโส สงฺคหิโต, อญฺเญน เวทนา, ตณฺหาอุปาทานกมฺมภวา ปน สงฺขารกฺขนฺเธเนว สงฺคหิตาฯ ภวปทญฺเจตฺถ กมฺมภวาทีนํ วเสน เอกาทสธา วิภตฺตํฯ ตตฺถ กมฺมภโว ผสฺสาทีหิ สทิสวิสชฺชนตฺตา เตหิ สทฺธิํ เอกโต ทสฺสิโตฯ อุปปตฺติภวกามภวสญฺญาภวปญฺจโวการภวา อญฺญมญฺญสทิสวิสฺสชฺชนตฺตา เอกโต ทสฺสิตาฯ ยสฺมา เจเต อุปาทินฺนกธมฺมาว ตสฺมา ‘‘เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหี’’ติ วุตฺตํฯ สทฺทายตนญฺหิ อนุปาทินฺนํ, ตํ เอตฺถ น คหิตํฯ

[68] รูปภวนิทฺเทเส – ปญฺจหายตเนหีติ จกฺขุโสตมนรูปธมฺมายตเนหิฯ อฏฺฐหิ ธาตูหีติ จกฺขุโสตจกฺขุวิญฺญาณโสตวิญฺญาณรูปธมฺมมโนธาตุมโนวิญฺญาณธาตูหิฯ อรูปภวาทโยปิ ตโย สทิสวิสฺสชฺชนตฺตาว เอกโต ทสฺสิตาฯ ตถา อสญฺญาภวเอกโวการภวาฯ ตตฺถ ทฺวีหายตเนหีติ รูปายตนธมฺมายตเนหิฯ ธาตูสุปิ เอเสว นโยฯ เอกตลวาสิกานญฺหิ เสสพฺรหฺมานํ จกฺขุสพฺภาวโต ตสฺสารมฺมณตฺตา ตตฺถ รูปายตนํ อุทฺธฏํฯ

[71] ชาติ ทฺวีหิ ขนฺเธหีติ รูปชาติ รูปกฺขนฺเธน, อรูปชาติ สงฺขารกฺขนฺเธนฯ ชรามรเณสุปิ เอเสว นโยฯ โสกาทีสุปิ เอเกน ขนฺเธนาติ โสกทุกฺขโทมนสฺสานิ เวทนากฺขนฺเธน, ปริเทโว รูปกฺขนฺเธน, อุปายาสาทโย สงฺขารกฺขนฺเธนาติ เอวํ ขนฺธวิเสโส เวทิตพฺโพฯ

[73] อิทฺธิปาโท ทฺวีหีติ สงฺขารวิญฺญาณกฺขนฺเธหิ, มนายตนธมฺมายตเนหิ, ธมฺมธาตุมโนวิญฺญาณธาตูหิ จฯ ฌานํ ทฺวีหีติ เวทนากฺขนฺธสงฺขารกฺขนฺเธหิฯ อปฺปมญฺญาทโย สทิสวิสฺสชฺชนตฺตา เอกโต นิทฺทิฏฺฐาฯ จิตฺตํ ปน เจตนานนฺตรํ นิกฺขิตฺตมฺปิ อสทิสวิสฺสชฺชนตฺตา ปจฺฉา คหิตํฯ ตตฺถ อปฺปมญฺญาทีสุ เอเกน ขนฺเธนาติ เวทนา เวทนากฺขนฺเธน, สญฺญา สญฺญากฺขนฺเธน, เสสา สงฺขารกฺขนฺเธน สงฺคหิตาติ เอวํ ขนฺธวิเสโส เวทิตพฺโพฯ