2. ทุกปฏฺฐานวณฺณนา

ทุกปฏฺฐาเนปิ สพฺพทุเกสุ ปญฺหาวิสฺสชฺชนานิ เจว คณนา จ ปาฬิยํ อาคตนเยเนว เวทิตพฺพาฯ อปิเจตฺถ สเหตุกเหตุสมฺปยุตฺตทุกานํ วิสฺสชฺชนํ เหตุทุกวิสฺสชฺชนสทิสํ; ตถา เหตูเจวสเหตุกเหตูเจวเหตุสมฺปยุตฺตทุกานํ, ตถา สปฺปจฺจยสงฺขตทุกานํฯ อิทํ ทุกํ ยถา สปฺปจฺจยทุกํ, เอวํ กาตพฺพนฺติ อิทํ ยสฺมา สปฺปจฺจโย วิย อปฺปจฺจเยน สงฺขโตปิ, อสงฺขเตน สทฺธิํ โยชนํ น ลพฺภติ, ตสฺมา วุตฺตํฯ สารมฺมณจิตฺตสมฺปยุตฺตสํสฏฺฐทุกาปิ สทิสวิสฺสชฺชนาเยว; ตถา อาสวโอฆโยคโคจฺฉกาฯ เอเต หิ ตโย อญฺญมญฺญํ สทิสวิสฺสชฺชนาเยวฯ อปิจ โลกิยสาสวสํโยชนิยคนฺถนิยนีวรณิยปรามฏฺฐสงฺกิเลสิกทุกา อาสววิปฺปยุตฺตสาสวสํโยชนวิปฺปยุตฺตสํโยชนิยคนฺถวิปฺปยุตฺตคนฺถนิยนีวรณวิปฺปยุตฺตนีวรณิยปรามาสวิปฺปยุตฺตปรามฏฺฐกิเลสวิปฺปยุตฺตสงฺกิเลสิกปริยาปนฺนสอุตฺตรทุกาต อิเมปิ ทุกา สมานาฯ

กิเลสทุกํ สํโยชนทุกสทิสํฯ สงฺกิลิฏฺฐกิเลสสมฺปยุตฺตนีวรณสมฺปยุตฺตทสฺสเนนปหาตพฺพสรณทุกาปิ สมานาฯ ตถากิเลสา เจว สงฺกิลิฏฺฐนีวรณา เจว นีวรณสมฺปยุตฺตกิเลสา เจว กิเลสสมฺปยุตฺตทุกาฯ อิมินา นเยน สพฺเพสํ อตฺถโต สทิสานํ ทุกานํ วิสฺสชฺชนานิ สทิสาเนว โหนฺตีติ เวทิตพฺพานิฯ สพฺพสฺมิมฺปิ ปน ปฏฺฐาเน เกนจิวิญฺเญยฺยทุกํ น ลพฺภติฯ อาสวา เจว อาสวสมฺปยุตฺตา จ, สํโยชนา เจว สํโยชนสมฺปยุตฺตา จ, คนฺถา เจว คนฺถสมฺปยุตฺตา จ, นีวรณา เจว นีวรณสมฺปยุตฺตา จ, กิเลสา เจว สงฺกิลิฏฺฐา จาติ เอวรูเปสุ ทุเกสุ วิปากปจฺจโย เจว นานากฺขณิกกมฺมปจฺจโย จ น ลพฺภติฯ นเหตุสเหตุกนเหตุอเหตุเกสุ เหตุปจฺจโย นตฺถิฯ เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จ, อาสวา เจว อาสวสมฺปยุตฺตา จ, คนฺถา เจว คนฺถสมฺปยุตฺตา จาติ อิเมสุ ทุเกสุ นเหตุนฌานนมคฺคา น ลพฺภนฺติฯ สํโยชนา เจว สํโยชนสมฺปยุตฺตา จ, นีวรณา เจว นีวรณสมฺปยุตฺตา จ, กิเลสา เจว กิเลสสมฺปยุตฺตา จ, กิเลสา เจว สงฺกิลิฏฺฐา จาติ อิเมสุ ปน วิจิกิจฺฉุทฺธจฺจสหคตสฺส โมหสฺส วเสน นเหตุปจฺจโย ลพฺภติ; นฌานนมคฺคปจฺจยา น ลพฺภนฺตีติ เอวํ สพฺพทุเกสุ ลพฺภมานาลพฺภมานํ อุปปริกฺขิตฺวา ปาฬิวเสเนว วารคณนา เวทิตพฺพาติฯ

ทุกปฏฺฐานวณฺณนาฯ

3. ทุกติกปฏฺฐานวณฺณนา

ทุกติกปฏฺฐาเน เหตุํ กุสลํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ เหตุ กุสโล ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยาติ เอวํ ปญฺหามตฺตุทฺธารวเสเนว สงฺเขปโต เทสนา กตาฯ ‘‘กุสลํ อโลภํ ปฏิจฺจ อโทโส อโมโห’’ติอาทินา ปน นเยน วิตฺถาโร วตฺตพฺโพ สิยา, โส เหฏฺฐา ทสฺสิตนเยน สกฺกา อวุตฺโตปิ ชานิตุนฺติ เอกปเทปิ เอกปจฺจโย วา น วุตฺโตฯ ยา ปเนสา สงฺเขปโต เทสนา กตา, สา เอวํ กตาติ เวทิตพฺพาฯ เหตุทุเกน หิ สทฺธิํ กุสลปทํ โยเชตฺวา ปฏิจฺจวาเร อนุโลมสฺส เจว ปจฺจนียสฺส จ วเสน สพฺเพ ลพฺภมานกปจฺจยา ทสฺสิตา, อนุโลมปจฺจนียปจฺจนียานุโลมนยา เจว สหชาตวาราทโย จ น ทสฺสิตา, เกวลํ ‘‘ปฏิจฺจวารสทิสํเยว วิตฺถาเรตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ ปญฺหาวาเร ปญฺหมฺปิ อวิสฺสชฺเชตฺวา เกวลํ ปญฺหุทฺธารมตฺตํ กตฺวา อนุโลมปจฺจนียวเสเนว ลพฺภมานปจฺจยา ทสฺสิตาฯ ยถา จ กุสลปทํ, เอวํ อกุสลอพฺยากตปทานิปิ เหตุทุเกน สทฺธิํ โยเชตฺวา เหตุกุสลทุกติกํ นิทฺทิสิตพฺพนฺติ วุตฺตํฯ

ตโต ปรํ เหตุํ สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตํ ธมฺมนฺติอาทินา นเยน เหตุเวทนาทุกติกาทีนิ เอกวีสติ ทุกติกานิ ทสฺสิตานิฯ ยสฺมา ปน เหตุ นาม สนิทสฺสนสปฺปฏิโฆ อนิทสฺสนสปฺปฏิโฆ วา นตฺถิ, ตสฺมา เหตุปเทน สทฺธิํ สนิทสฺสนสปฺปฏิฆอนิทสฺสนสปฺปฏิฆปทานิ น โยชิตานิฯ เอวํ เหตุทุเกน สทฺธิํ ลพฺภมานกวเสน ทฺวาวีสติ ติเก โยเชตฺวา ปุน เต สเหตุกทุกาทีหิ สรณทุกปริโยสาเนหิ สพฺพทุเกหิ สทฺธิํ โยชิตาฯ ตตฺถ ยํ ยํ ปทํ เยน เยน ปเทน สทฺธิํ โยชนํ น คจฺฉติ, ตํ ตํ ปาฬิยํเยว น ลพฺภตีติ วุตฺตํฯ เอวเมตฺถ เอเกน ทุเกน สทฺธิํ พาวีสติ ติเก โยเชตฺวา ปุน อปเรน พาวีสติ, อปเรน พาวีสตีติ ปฏิปาฏิยา ทุกสเต ลพฺภมานทุกปเทหิ สทฺธิํ ทฺวาวีสติ ติกา โยชิตาติ ทฺวาวีสติ ติเก คเหตฺวา ทุกสเต ปกฺขิปิตฺวา ทุกติกปฏฺฐานํ นาม เทสิตํฯ ตตฺถ เยสุ เยสุ ฐาเนสุ นยํ ทสฺเสตฺวา ปาฬิยา สงฺเขโป กโต, เตสุ เตสุ ฐาเนสุ ทสฺสิตนยานุรูเปน ตสฺสา วิตฺถาโร เวทิตพฺโพติฯ

ทุกติกปฏฺฐานวณฺณนาฯ