[384-391] ปจฺจนียานุโลเม นเหตุปจฺจยุปฺปนฺเนสุ อเหตุกโมโหว ฌานมคฺคปจฺจยํ ลภติ, เสสา น ลภนฺติฯ นฌานปจฺจเย อฏฺฐาเหตุกจิตฺตานิปิฯ นกมฺมปจฺจยา นเหตุปจฺจยา นาธิปติปจฺจยา นปุเรชาตปจฺจยา อารมฺมเณ เอกนฺติ อารุปฺเป อเหตุกกิริยเจตนาวเสน อพฺยากเตน อพฺยากตํฯ อิมินา อุปาเยน ยํ ลพฺภติ, ยญฺจ น ลพฺภติ, ตสฺส วเสน สพฺพตฺถ คณนา เวทิตพฺพาติฯ

สํสฏฺฐวารวณฺณนาฯ

6. สมฺปยุตฺตวารวณฺณนา

[392-400] สมฺปยุตฺตวาเร กุสลํ ธมฺมํ สมฺปยุตฺโตติ กุสลํ ธมฺมํ สมฺปยุตฺตปจฺจยํ กตฺวาติ อตฺโถฯ เสสเมตฺถ สํสฏฺฐวาเร วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ อวสาเน ปนสฺส ‘‘สํสฏฺฐตฺตํ นาม สมฺปยุตฺตตฺตํ, สมฺปยุตฺตตฺตํ นาม สํสฏฺฐตฺต’’นฺติ อิทํ อุภินฺนมฺปิ เอเตสํ วารานํ อตฺถโต นินฺนานากรณภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ อตฺถโต หิ เอเตปิ ปฏิจฺจสหชาตา วิย ปจฺจยนิสฺสยา วิย จ นินฺนานากรณาฯ เอวํ สนฺเตปิ อญฺญมญฺญสฺส อตฺถนิยมนตฺถํ วุตฺตาฯ ‘‘สํสฏฺฐา โยชิตา หยา’’ติอาทีสุ (ชา. 2.22.70) หิ อสมฺปยุตฺตมฺปิ สํสฏฺฐนฺติ วุจฺจติฯ ‘‘ยา สา วีมํสา โกสชฺชสหคตา โกสชฺชสมฺปยุตฺตา’’ติอาทีสุ (สํ. นิ. 5.832) อสํสฏฺฐํ โวกิณฺณมฺปิ สมฺปยุตฺตนฺติฯ อิติ สํสฏฺฐวาเรน เอกุปฺปาทลกฺขณสฺส สมฺปยุตฺตสฺส สํสฏฺฐภาวํ สมฺปยุตฺตวาเรน จ สํสฏฺฐสฺส เอกุปฺปาทาทิลกฺขณสฺส สมฺปยุตฺตภาวํ นิยเมตุํ อุโภเปเต วุตฺตาฯ อปิจ ตถา พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสยวเสน เทสนาวิลาเสน นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาปเภทชานนวเสน จาปิ เอเต อุโภปิ วุตฺตาติฯ

สมฺปยุตฺตวารวณฺณนาฯ

เอเตสุ ปน ฉสุ วาเรสุ อตฺถิ โกจิ ปจฺจโย เอกนฺตํ อนุโลมโต น ติฏฺฐติ, ปจฺจนีกโตว ติฏฺฐติ; อตฺถิ เอกนฺตํ ปจฺจนีกโต น ติฏฺฐติ, อนุโลมโตว ติฏฺฐติ; อตฺถิ อเนกนฺตํ อนุโลมโต เจว ติฏฺฐติ, ปจฺจนีกโต จาติ อิทํ ปกิณฺณกํ เวทิตพฺพํฯ