ปวตฺเต ปน สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย, ฐิติปฺปตฺตสฺส จตุสมุฏฺฐานิกติสมุฏฺฐานิกกายสฺส ปจฺฉาชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโยฯ อรูปาวจรวิปาโก ปน อารุปฺเป อุปฺปนฺนโลกุตฺตรวิปาโก จ อตฺตนา สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานญฺเญว สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโยฯ ปญฺจโวกาเร โลกุตฺตรวิปาโก สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย, จตุสมุฏฺฐานิกติสมุฏฺฐานิกกายสฺส ปจฺฉาชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโยฯ กิริยโต รูปาวจโร อตฺถิปจฺจโย สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย, จตุสมุฏฺฐานิกติสมุฏฺฐานิกกายสฺส ปจฺฉาชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโยฯ กามาวจรารูปาวจโร ปน อารุปฺเป สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานญฺเญว, ปญฺจโวกาเร จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺสาปิ สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย, จตุสมุฏฺฐานิกติสมุฏฺฐานิกกายสฺส ปจฺฉาชาตตฺถิ ปจฺจเยน ปจฺจโยฯ

รูปสงฺขาโต ปน อตฺถิปจฺจโย สหชาโต, ปุเรชาโต, อาหาโร, อินฺทฺริยนฺติ จตุพฺพิโธฯ ตตฺถ สหชาตรูปตฺถิปจฺจโย จตุสมุฏฺฐานวเสน จตุธา ฐิโตฯ ตตฺถ กมฺมสมุฏฺฐาโน เอกํ มหาภูตํ ติณฺณนฺนํ มหาภูตานํ, ตีณิ เอกสฺส, ทฺเว ทฺวินฺนํ, มหาภูตา อุปาทารูปานนฺติ เอวํ สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย โหติฯ ปฏิสนฺธิกฺขเณ วตฺถุรูปํ กามาวจรรูปาวจรวิปากกฺขนฺธานํ สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย โหติฯ เตสมฺปิ ติสมุฏฺฐานิกรูปํ เอกํ มหาภูตํ ติณฺณนฺนํ มหาภูตานํ, ตีณิ เอกสฺส, ทฺเว ทฺวินฺนํ, มหาภูตา อุปาทารูปานนฺติ เอวํ สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย โหติฯ ปุเรชาตตฺถิปจฺจโย ปน วตฺถุปุเรชาตอารมฺมณปุเรชาตวเสน ทุวิโธ โหติฯ โส ทุวิโธปิ เหฏฺฐา ปุเรชาตปจฺจเย วุตฺตนเยเนว โยเชตฺวา คเหตพฺโพฯ อาหารตฺถิปจฺจโยปิ เหฏฺฐา กพฬีการาหารปจฺจเย โยชิตนเยเนว โยเชตพฺโพฯ อิธ ปเนส อตฺตโน อนิรุทฺธกฺขเณ ปจฺจยภาเวน อตฺถิปจฺจโยติ วุตฺโตฯ รูปชีวิตินฺทฺริยมฺปิ เหฏฺฐา อินฺทฺริยปจฺจเย รูปชีวิตินฺทฺริยโยชนายํ วุตฺตนเยเนว โยเชตพฺพํฯ อิธ ปเนตมฺปิ อตฺตโน อนิรุทฺธกฺขเณเยว ปจฺจยภาเวน อตฺถิปจฺจโยติ วุตฺตนฺติ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยติฯ

อตฺถิปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนาฯ

22. นตฺถิปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[22] นตฺถิปจฺจยนิทฺเทเส สมนนฺตรนิรุทฺธาติ อญฺเญน จิตฺตุปฺปาเทน อนนฺตริกา หุตฺวา สมนนฺตรนิรุทฺธาฯ ปฏุปฺปนฺนานนฺติ ปจฺจุปฺปนฺนานํฯ อิมินา นตฺถิปจฺจยสฺส โอกาสทานฏฺเฐน นตฺถิปจฺจยภาวํ สาเธติฯ ปุริเมสุ หิ นิโรธวเสน ปจฺฉิมานํ ปวตฺตโนกาสํ อเทนฺเตสุ เตสํ ปฏุปฺปนฺนภาโว น สิยาติ อยเมตฺถ ปาฬิวณฺณนาฯ เสสํ สพฺพํ อนนฺตรปจฺจเย วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ ปจฺจยลกฺขณเมว เหตฺถ นานํ, ปจฺจยานํ ปน ปจฺจยุปฺปนฺนานญฺจ นานากรณํ นตฺถิฯ เกวลํ ปน ตตฺถ ‘‘จกฺขุวิญฺญาณธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนธาตุยา’’ติอาทินา นเยน ปจฺจยา จ ปจฺจยุปฺปนฺนา จ สรูปโต ทสฺสิตาฯ อิธ ปน ‘‘สมนนฺตรนิรุทฺธา จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา ปฏุปฺปนฺนานํ จิตฺตเจตสิกานํ ธมฺมาน’’นฺติ สพฺเพปิ เต นิโรธุปฺปาทวเสน สามญฺญโต ทสฺสิตาติฯ

นตฺถิปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนาฯ

23. วิคตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[23] วิคตปจฺจยนิทฺเทเส สมนนฺตรวิคตาติ สมนนฺตรเมว วิคตาฯ อิมินา วิคตปจฺจยสฺส วิคจฺฉมานภาเวเนว ปจฺจยภาวํ ทสฺเสติฯ อิติ นตฺถิปจฺจยสฺส จ อิมสฺส จ พฺยญฺชนมตฺเตเยว นานตฺตํ, น อตฺเถติฯ

วิคตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนาฯ

24. อวิคตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[24] อวิคตปจฺจยนิทฺเทเส จตฺตาโร ขนฺธาติอาทีนํ สพฺพากาเรน อตฺถิปจฺจยนิทฺเทเส วุตฺตนเยเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ อิมสฺสปิ หิ ปจฺจยสฺส อตฺถิปจฺจเยน สทฺธิํ พฺยญฺชนมตฺเตเยว นานตฺตํ, น อตฺเถติฯ

อวิคตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนาฯ