ตตฺถ กุสโล ภูมิโต จตุพฺพิโธ โหติ, อกุสโล เอกวิโธว วิปาโก จตุพฺพิโธ, กิริยสงฺขาโต ติวิโธ, รูปํ เอกวิธํ กามาวจรเมวาติ เอวํ ตาเวตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยฯ

เอวํ ภินฺเน ปเนตฺถ จตุภูมกมฺปิ กุสลํ ปญฺจโวการภเว อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ สหชาตปจฺจโย โหติ, ตถา อกุสลํฯ ยํ ปเนตฺถ อรูเป อุปฺปชฺชติ, ตํ อรูปธมฺมานํเยว สหชาตปจฺจโย โหติฯ

กามาวจรรูปาวจรวิปากํ จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส เจว สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺจ สหชาตปจฺจโย โหติฯ ยํ ปเนตฺถ รูปํ น สมุฏฺฐาเปติ, ตํ สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเญวฯ ยํ ปฏิสนฺธิยํ อุปฺปชฺชติ, ตํ กฏตฺตารูปานญฺจาปิ สหชาตปจฺจโย โหติฯ อรูปาวจรวิปากํ สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเญวฯ โลกุตฺตรวิปากํ ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปานญฺจ, จตุโวกาเร อรูปานญฺเญวฯ กามาวจรอรูปาวจรกิริยา ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตกานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปานญฺจ สหชาตปจฺจโย โหติ, จตุโวกาเร อรูปานญฺเญวฯ รูปาวจรกิริยา สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปานญฺจ เอกนฺเตน สหชาตปจฺจโย โหติฯ

จตุสมุฏฺฐานิกสฺส รูปสฺส กมฺมสมุฏฺฐานรูเป เอกํ มหาภูตํ ติณฺณํ, ตีณิ เอกสฺส, ทฺเว ทฺวินฺนํ มหาภูตานํ, มหาภูตา อุปาทารูปสฺส สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยฯ กามาวจรรูปาวจรปฏิสนฺธิกฺขเณ วตฺถุรูปํ วิปากกฺขนฺธานํ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยฯ อุตุจิตฺตาหารสมุฏฺฐาเนสุ ปน มหาภูตานิ อญฺญมญฺญญฺเจว อุปาทารูปสฺส จ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยติ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยติฯ

สหชาตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนาฯ

7. อญฺญมญฺญปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[7] อญฺญมญฺญปจฺจยนิทฺเทเส สหชาตปจฺจยนิทฺเทสสฺส ปุริมานํ ติณฺณํ โกฏฺฐาสานํ วเสน ปาฬิ อาคตาฯ ตสฺสา ตตฺถ วุตฺตสทิสาว วณฺณนาติ ปุน น คหิตาฯ อยมฺปิ จ อญฺญมญฺญปจฺจโย ชาติวเสน กุสโล อกุสโล วิปาโก กิริยํ รูปนฺติ ปญฺจธา ภินฺโนฯ

ตตฺถ กุสโล ภูมิโต จตุพฺพิโธฯ สพฺพํ ปุริมสทิสเมวาติ เอวเมตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยฯ

เอวํ ภินฺเน ปเนตฺถ สพฺพมฺปิ จตุภูมกํ กุสลํ อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานํ อญฺญมญฺญปจฺจเยน ปจฺจโยฯ ตถา อกุสลํฯ วิปาเก ปน กามาวจรรูปาวจรวิปากํ ปฏิสนฺธิยํ วตฺถุรูปสฺส, ปวตฺเต สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเญวฯ อรูปาวจรโลกุตฺตรวิปากํ อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเญว อญฺญมญฺญปจฺจเยน ปจฺจโยฯ สพฺพมฺปิ กิริยํ สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเญว อญฺญมญฺญปจฺจเยน ปจฺจโยฯ จตุสมุฏฺฐานิกรูปสฺส กมฺมสมุฏฺฐาเน เอกํ มหาภูตํ ติณฺณํ, ตีณิ เอกสฺส, ทฺเว ทฺวินฺนํ มหาภูตานํ อญฺญมญฺญปจฺจเยน ปจฺจโยฯ กามาวจรรูปาวจรปฏิสนฺธิยํ วตฺถุรูปํ วิปากกฺขนฺธานํ อญฺญมญฺญปจฺจเยน ปจฺจโยฯ อุตุจิตฺตาหารสมุฏฺฐาเนสุ มหาภูตาเนว มหาภูตานํ อญฺญมญฺญปจฺจเยน ปจฺจโยติ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยติฯ

อญฺญมญฺญปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนาฯ

8. นิสฺสยปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[8] นิสฺสยปจฺจยนิทฺเทเส สหชาตปจฺจยนิทฺเทสสฺส ปุริมานํ ปญฺจนฺนํ โกฏฺฐาสานํ วเสน สหชาตนิสฺสยนยํ ทสฺเสตฺวา ปุน ฉฏฺเฐน โกฏฺฐาเสน ปุเรชาตนิสฺสยนยํ ทสฺเสตุํ จกฺขายตนํ จกฺขุวิญฺญาณธาตุยาติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ ยํ รูปํ นิสฺสายาติ วตฺถุรูปํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ตญฺหิ นิสฺสาย ติวิธา มโนธาตุ, ฐเปตฺวา อรูปวิปากํ ทฺวาสตฺตติวิธา มโนวิญฺญาณธาตูติ อิมานิ ปญฺจสตฺตติ จิตฺตานิ วตฺตนฺตีติ อยํ ตาเวตฺถ ปาฬิวณฺณนาฯ อยมฺปิ นิสฺสยปจฺจโย ชาติวเสน กุสลาทิเภทโต ปญฺจธาว ภิชฺชติฯ ตตฺถ กุสโล ภูมิโต จตุพฺพิโธว อกุสโล เอกวิโธ วิปาโก จตุพฺพิโธ, กิริยสงฺขาโต ติวิโธ, รูปํ เอกวิธเมวาติ เอวเมตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยฯ

เอวํ ภินฺเน ปเนตฺถ จตุภูมกมฺปิ กุสลํ ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย โหติฯ