[5] สมนนฺตรปจฺจยนิทฺเทโสปิ อิมินา สมานคติโกวฯ อิเม ปน ทฺเว ปจฺจยา มหาวิตฺถารา, ตสฺมา สพฺพจิตฺตุปฺปตฺติวเสน เตสํ อุปปริกฺขิตฺวา วิตฺถาโร คเหตพฺโพติฯ

สมนนฺตรปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนาฯ

6. สหชาตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[6] สหชาตปจฺจยนิทฺเทเส อญฺญมญฺญนฺติ อญฺโญ อญฺญสฺสฯ อิมินา เอเตสํ ธมฺมานํ เอกกฺขเณ ปจฺจยภาวญฺเจว ปจฺจยุปฺปนฺนภาวญฺจ ทีเปติฯ โอกฺกนฺติกฺขเณติ ปญฺจโวการภเว ปฏิสนฺธิกฺขเณฯ ตสฺมิญฺหิ ขเณ นามรูปํ โอกฺกนฺตํ วิย ปกฺขนฺทนฺตํ วิย ปรโลกโต อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ปวิสนฺตํ วิย อุปฺปชฺชติ, ตสฺมา โส ขโณ ‘‘โอกฺกนฺติกฺขโณ’’ติ วุจฺจติฯ เอตฺถ จ รูปนฺติ หทยวตฺถุมตฺตเมว อธิปฺเปตํฯ ตญฺหิ นามสฺส, นามญฺจ ตสฺส อญฺญมญฺญํ สหชาตปจฺจยฏฺฐํ ผรติฯ จิตฺตเจตสิกาติ ปวตฺติยํ จตฺตาโร ขนฺธาฯ สหชาตปจฺจเยนาติ เอตฺถ จิตฺตสมุฏฺฐานรูปา จิตฺตเจตสิกานํ ปจฺจยฏฺฐํ น ผรนฺติ, ตสฺมา ‘‘อญฺญมญฺญ’’นฺติ น วุตฺตํฯ ตถา อุปาทารูปา ภูตานํฯ รูปิโน ธมฺมา อรูปีนํ ธมฺมานนฺติ หทยวตฺถุ จตุนฺนํ ขนฺธานํฯ กิญฺจิ กาเลติ กิสฺมิญฺจิ กาเลฯ สหชาตปจฺจเยนาติ ปฏิสนฺธิํ สนฺธาย วุตฺตํฯ น สหชาตปจฺจเยนาติ ปวตฺติํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

อยํ ปน ‘จตฺตาโร ขนฺธา อรูปิโน อญฺญมญฺญํ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย’ติ เอวํ ฉหิ โกฏฺฐาเสหิ ฐิโตฯ ตตฺถ ตโย โกฏฺฐาสา อญฺญมญฺญวเสน วุตฺตา, ตโย น อญฺญมญฺญวเสนฯ ตตฺถ ปฐมโกฏฺฐาเส อรูปเมว ปจฺจโย เจว ปจฺจยุปฺปนฺนญฺจ, ทุติเย รูปเมว, ตติเย นามรูปํ, จตุตฺเถ ปจฺจโย อรูปํ, ปจฺจยุปฺปนฺนํ รูปํ; ปญฺจเม ปจฺจโยปิ ปจฺจยุปฺปนฺนมฺปิ รูปเมว; ฉฏฺเฐ ปจฺจโย รูปํ, ปจฺจยุปฺปนฺนํ อรูปนฺติ อยํ ตาเวตฺถ ปาฬิวณฺณนาฯ

อยํ ปน สหชาตปจฺจโย ชาติวเสน กุสโล อกุสโล วิปาโก กิริยํ รูปนฺติ ปญฺจธา ภิชฺชติฯ

ตตฺถ กุสโล ภูมิโต จตุพฺพิโธ โหติ, อกุสโล เอกวิโธว วิปาโก จตุพฺพิโธ, กิริยสงฺขาโต ติวิโธ, รูปํ เอกวิธํ กามาวจรเมวาติ เอวํ ตาเวตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยฯ

เอวํ ภินฺเน ปเนตฺถ จตุภูมกมฺปิ กุสลํ ปญฺจโวการภเว อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ สหชาตปจฺจโย โหติ, ตถา อกุสลํฯ ยํ ปเนตฺถ อรูเป อุปฺปชฺชติ, ตํ อรูปธมฺมานํเยว สหชาตปจฺจโย โหติฯ

กามาวจรรูปาวจรวิปากํ จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส เจว สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺจ สหชาตปจฺจโย โหติฯ ยํ ปเนตฺถ รูปํ น สมุฏฺฐาเปติ, ตํ สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเญวฯ ยํ ปฏิสนฺธิยํ อุปฺปชฺชติ, ตํ กฏตฺตารูปานญฺจาปิ สหชาตปจฺจโย โหติฯ อรูปาวจรวิปากํ สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเญวฯ โลกุตฺตรวิปากํ ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปานญฺจ, จตุโวกาเร อรูปานญฺเญวฯ กามาวจรอรูปาวจรกิริยา ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตกานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปานญฺจ สหชาตปจฺจโย โหติ, จตุโวกาเร อรูปานญฺเญวฯ รูปาวจรกิริยา สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปานญฺจ เอกนฺเตน สหชาตปจฺจโย โหติฯ

จตุสมุฏฺฐานิกสฺส รูปสฺส กมฺมสมุฏฺฐานรูเป เอกํ มหาภูตํ ติณฺณํ, ตีณิ เอกสฺส, ทฺเว ทฺวินฺนํ มหาภูตานํ, มหาภูตา อุปาทารูปสฺส สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยฯ กามาวจรรูปาวจรปฏิสนฺธิกฺขเณ วตฺถุรูปํ วิปากกฺขนฺธานํ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยฯ อุตุจิตฺตาหารสมุฏฺฐาเนสุ ปน มหาภูตานิ อญฺญมญฺญญฺเจว อุปาทารูปสฺส จ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยติ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยติฯ

สหชาตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนาฯ

7. อญฺญมญฺญปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[7] อญฺญมญฺญปจฺจยนิทฺเทเส สหชาตปจฺจยนิทฺเทสสฺส ปุริมานํ ติณฺณํ โกฏฺฐาสานํ วเสน ปาฬิ อาคตาฯ ตสฺสา ตตฺถ วุตฺตสทิสาว วณฺณนาติ ปุน น คหิตาฯ อยมฺปิ จ อญฺญมญฺญปจฺจโย ชาติวเสน กุสโล อกุสโล วิปาโก กิริยํ รูปนฺติ ปญฺจธา ภินฺโนฯ