เมนู

กาลโตติ

ปจฺจุปฺปนฺนาว โหนฺเตตฺถ, ปจฺจยา ทส ปญฺจ จ;

อตีตา เอว ปญฺเจโก, เต กาเล ทฺเวปิ นิสฺสิโต;

ตโย ติกาลิกา เจว, วิมุตฺตา จาปิ กาลโตติฯ

เอเตสุ หิ เหตุปจฺจโย สหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยปุเรชาตปจฺฉาชาตวิปากอาหารอินฺทฺริยฌานมคฺคสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตปจฺจโยติ อิเม ปนฺนรส ปจฺจยา ปจฺจุปฺปนฺนธมฺมาว โหนฺติฯ อนนฺตรปจฺจโย สมนนฺตรอาเสวนนตฺถิวิคตปจฺจโยติ อิเม ปญฺจ อตีตาเยว โหนฺติฯ เอโก ปน กมฺมปจฺจโย, โส ปจฺจุปฺปนฺนาตีเต ทฺเวปิ กาเล นิสฺสิโต โหติฯ เสสา อารมฺมณปจฺจโย อธิปติปจฺจโย อุปนิสฺสยปจฺจโยติ อิเม ตโย ปจฺจยา เตกาลิกาปิ โหนฺติ, ปญฺญตฺติยา สทฺธิํ นิพฺพานสฺส สงฺคหิตตฺตา กาลวิมุตฺตาปีติฯ เอวเมตฺถ กาลโตปิ วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยฯ

นานปฺปการเภทโต ปจฺจยุปฺปนฺนโตติ อิเมสํ ปน ทฺวินฺนํ ปทานํ อตฺโถ นิทฺเทสวาเร อาวิภวิสฺสตีติฯ

ปจฺจยุทฺเทสวณฺณนาฯ

ปจฺจยนิทฺเทโส

1. เหตุปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[1] อิทานิ สพฺเพปิ เต ปจฺจเย อุทฺทิฏฺฐปฏิปาฏิยา นิทฺทิสิตฺวา ทสฺเสตุํ เหตุปจฺจโยติ เหตู เหตุสมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฏฺฐานานญฺจ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโยติอาทิมาหฯ ตตฺถ เหตุปจฺจโยติ จตุวีสติยา ปจฺจเยสุ นิกฺขิตฺตปฏิปาฏิยา สพฺพปฐมํ ภาเชตพฺพสฺส ปทุทฺธาโรฯ เสสปจฺจเยสุปิ อิมินาว นเยน ปฐมํ ภาเชตพฺพปทํ อุทฺธริตฺวา วิสฺสชฺชนํ กตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

อยํ ปเนตฺถ สมฺพนฺโธ – โย ปจฺจยุทฺเทเส เหตุปจฺจโยติ อุทฺทิฏฺโฐ, โส นิทฺเทสโต ‘‘เหตู เหตุสมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฏฺฐานานญฺจ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย’’ติ เอวํ เวทิตพฺโพ ฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพปจฺจเยสุ ภาเชตพฺพสฺส ปทสฺส วิสฺสชฺชเนน สทฺธิํ สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพฯ

อิทานิ เหตู เหตุสมฺปยุตฺตกานนฺติ เอตฺถ ‘‘เหตุสมฺปยุตฺตกาน’’นฺติ อวตฺวา ‘‘เหตู เหตุสมฺปยุตฺตกาน’’นฺติ กสฺมา วุตฺตนฺติ? ปจฺจยสฺส เจว ปจฺจยุปฺปนฺนานญฺจ ววตฺถาปนโตฯ เหตุสมฺปยุตฺตกานนฺติ หิ วุตฺเต เหตุนา สมฺปยุตฺตกานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโยติ อตฺโถ ภเวยฺยฯ เอวํ สนฺเต อสุโก นาม ธมฺโม เหตุปจฺจเยน ปจฺจโยติ ปจฺจยววตฺถานํ น ปญฺญาเยยฺยฯ อถาปิ เหตุนา สมฺปยุตฺตกานํ เหตุสมฺปยุตฺตกานนฺติ อตฺถํ อคฺคเหตฺวาว เยสํ เกสญฺจิ สมฺปยุตฺตกานํ เหตู เหตุปจฺจเยน ปจฺจโยติ อตฺโถ ภเวยฺย, เอวํ สนฺเต เหตุนา วิปฺปยุตฺตา จกฺขุวิญฺญาณาทโยปิ สมฺปยุตฺตกาเยว, เหตุนา สมฺปยุตฺตา กุสลาทโยปิฯ ตตฺถ อยํ เหตุ อสุกสฺส นาม สมฺปยุตฺตกธมฺมสฺส ปจฺจโยติ ปจฺจยุปฺปนฺนววตฺถานํ น ปญฺญาเยยฺยฯ ตสฺมา ปจฺจยญฺเจว ปจฺจยุปฺปนฺนญฺจ ววตฺถาเปนฺโต ‘‘เหตู เหตุสมฺปยุตฺตกาน’’นฺติ อาหฯ ตสฺสตฺโถ – เหตุสมฺปยุตฺตกานํ กุสลาทิธมฺมานํ โย เหตุ สมฺปยุตฺตโก, โส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโยติฯ ตตฺราปิ ‘‘ปจฺจโย’’ติ อวตฺวา ‘‘เหตุปจฺจเยนา’’ติ วจนํ เหตุโน อญฺญถา ปจฺจยภาวปฏิเสธนตฺถํฯ อยญฺหิ เหตุ เหตุปจฺจเยนาปิ ปจฺจโย โหติ, สหชาตาทิปจฺจเยนาปิฯ ตตฺราสฺส ยฺวายํ สหชาตาทิปจฺจยวเสน อญฺญถาปิ ปจฺจยภาโว, ตสฺส ปฏิเสธนตฺถํ เหตุปจฺจเยนาติ วุตฺตํฯ เอวํ สนฺเตปิ ‘‘ตํสมฺปยุตฺตกาน’’นฺติ อวตฺวา กสฺมา ‘‘เหตุสมฺปยุตฺตกาน’’นฺติ วุตฺตนฺติ? นิทฺทิสิตพฺพสฺส อปากฏตฺตาฯ ตํสมฺปยุตฺตกานนฺติ หิ วุตฺเต เยน เต ตํสมฺปยุตฺตกา นาม โหนฺติ , อยํ นาม โสติ นิทฺทิสิตพฺโพ อปากโฏฯ ตสฺส อปากฏตฺตา เยน สมฺปยุตฺตา เต ตํสมฺปยุตฺตกาติ วุจฺจนฺติ, ตํ สรูปโตว ทสฺเสตุํ ‘‘เหตุสมฺปยุตฺตกาน’’นฺติ วุตฺตํฯ

ตํสมุฏฺฐานานนฺติ เอตฺถ ปน นิทฺทิสิตพฺพสฺส ปากฏตฺตา ตํ-คหณํ กตํฯ อยญฺเหตฺถ อตฺโถ – เต เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา สมุฏฺฐานํ เอเตสนฺติ ตํสมุฏฺฐานานิฯ เตสํ ตํสมุฏฺฐานานํ, เหตุโต เจว เหตุสมฺปยุตฺตธมฺเมหิ จ นิพฺพตฺตานนฺติ อตฺโถฯ

อิมินา จิตฺตสมุฏฺฐานรูปํ คณฺหาติ ฯ กิํ ปน ตํ จิตฺตโต อญฺเญนปิ สมุฏฺฐาตีติ? อาม, สมุฏฺฐาติฯ สพฺเพปิ หิ จิตฺตเจตสิกา เอกโต หุตฺวา รูปํ สมุฏฺฐาเปนฺติฯ โลกิยธมฺมเทสนายํ ปน จิตฺตสฺส อธิกภาวโต ตถาวิธํ รูปํ จิตฺตสมุฏฺฐานนฺติ วุจฺจติฯ เตเนวาห จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา จิตฺตสมุฏฺฐานานํ รูปานํ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยติฯ

ยทิ เอวํ อิธาปิ ‘‘ตํสมุฏฺฐานาน’’นฺติ อวตฺวา จิตฺตสมุฏฺฐานานนฺติ กสฺมา น วุตฺตนฺติ? อจิตฺตสมุฏฺฐานานมฺปิ สงฺคณฺหนโตฯ ปญฺหาวารสฺมิญฺหิ ‘‘ปฏิสนฺธิกฺขเณ วิปากาพฺยากตา เหตู สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ กฏตฺตา จ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโยติ อาคตํ’’ฯ ตสฺส สงฺคณฺหนตฺถํ อิธ จิตฺตสมุฏฺฐานานนฺติ อวตฺวา ตํสมุฏฺฐานานนฺติ วุตฺตํฯ ตสฺสตฺโถ – จิตฺตชรูปํ อชนยมานาปิ เต เหตู เหตุสมฺปยุตฺตกา ธมฺมา สหชาตาทิปจฺจยวเสน สมุฏฺฐานํ เอเตสนฺติ ตํสมุฏฺฐานานิฯ เตสํ ตํสมุฏฺฐานานํ ปวตฺเต จิตฺตชานํ ปฏิสนฺธิยญฺจ กฏตฺตารูปานมฺปิ เหตู เหตุปจฺจเยน ปจฺจโยติฯ อิมินา อุปาเยน อญฺเญสุปิ ตํสมุฏฺฐานานนฺติ อาคตฏฺฐาเนสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

กสฺมา ปนายํ เหตุ ปฏิสนฺธิยเมว กฏตฺตารูปานํ เหตุปจฺจโย โหติ, น ปวตฺเตติ? ปฏิสนฺธิยํ กมฺมชรูปานํ จิตฺตปฏิพทฺธวุตฺติตายฯ ปฏิสนฺธิยญฺหิ กมฺมชรูปานํ จิตฺตปฏิพทฺธา ปวตฺติ, จิตฺตวเสน อุปฺปชฺชนฺติ เจว ติฏฺฐนฺติ จฯ ตสฺมิญฺหิ ขเณ จิตฺตํ จิตฺตชรูปํ ชเนตุํ น สกฺโกติ, ตานิปิ วินา จิตฺเตน อุปฺปชฺชิตุํ วา ฐาตุํ วา น สกฺโกนฺติฯ เตเนวาห – ‘‘วิญฺญาณปจฺจยา นามรูปํ, ตสฺมิํ ปติฏฺฐิเต วิญฺญาเณ นามรูปสฺส อวกฺกนฺติ โหตี’’ติ (สํ. นิ. 2.39)ฯ ปวตฺติยํ ปน เตสํ จิตฺเต วิชฺชมาเนปิ กมฺมปฏิพทฺธาว ปวตฺติ, น จิตฺตปฏิพทฺธาฯ อวิชฺชมาเน จาปิ จิตฺเต นิโรธสมาปนฺนานํ อุปฺปชฺชนฺติเยวฯ

กสฺมา ปน ปฏิสนฺธิกฺขเณ จิตฺตํ จิตฺตชรูปํ ชเนตุํ น สกฺโกตีติ? กมฺมเวคกฺขิตฺตตาย เจว อปฺปติฏฺฐิตวตฺถุตาย จ ทุพฺพลตฺตาฯ ตญฺหิ ตทา กมฺมเวคกฺขิตฺตํ อปุเรชาตวตฺถุกตฺตา จ อปฺปติฏฺฐิตวตฺถุกนฺติ ทุพฺพลํ โหติฯ ตสฺมา ปปาเต ปติตมตฺโต ปุริโส กิญฺจิ สิปฺปํ กาตุํ วิย รูปํ ชเนตุํ น สกฺโกติ; กมฺมชรูปเมว ปนสฺส จิตฺตสมุฏฺฐานรูปฏฺฐาเน ติฏฺฐติฯ ตญฺจ กมฺมชรูปสฺเสว พีชฏฺฐาเน ติฏฺฐติฯ

กมฺมํ ปนสฺส เขตฺตสทิสํ, กิเลสา อาปสทิสาฯ ตสฺมา สนฺเตปิ เขตฺเต อาเป จ ปฐมุปฺปตฺติยํ พีชานุภาเวน รุกฺขุปฺปตฺติ วิย ปฏิสนฺธิกฺขเณ จิตฺตานุภาเวน รูปกายสฺส อุปฺปตฺติฯ พีเช ปน วิคเตปิ ปถวีอาปานุภาเวน รุกฺขสฺส อุปรูปริ ปวตฺติ วิย; วินา จิตฺเตน กมฺมโตว กฏตฺตารูปานํ ปวตฺติ โหตีติ เวทิตพฺพาฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ – ‘‘กมฺมํ เขตฺตํ วิญฺญาณํ พีชํ ตณฺหา สฺเนโห’’ติ (อ. นิ. 3.77)ฯ

อยญฺจ ปนตฺโถ โอกาสวเสเนว คเหตพฺโพฯ ตโย หิ โอกาสา – นาโมกาโส, รูโปกาโส, นามรูโปกาโสติฯ ตตฺถ อรูปภโว นาโมกาโส นามฯ ตตฺร หิ หทยวตฺถุมตฺตมฺปิ รูปปจฺจยํ วินา อรูปธมฺมาว อุปฺปชฺชนฺติฯ อสญฺญภโว รูโปกาโส นามฯ ตตฺร หิ ปฏิสนฺธิจิตฺตมตฺตมฺปิ อรูปปจฺจยํ วินา รูปธมฺมาว อุปฺปชฺชนฺติฯ ปญฺจโวการภโว นามรูโปกาโส นามฯ ตตฺร หิ วตฺถุรูปมตฺตมฺปิ วินา ปฏิสนฺธิยํ อรูปธมฺมา, ปฏิสนฺธิจิตฺตญฺจ วินา กมฺมชาปิ รูปธมฺมา นุปฺปชฺชนฺติฯ ยุคนทฺธาว รูปารูปานํ อุปฺปตฺติฯ ยถา หิ สสฺสามิเก สราชเก เคเห สทฺวารปาลเก ราชาณตฺติํ วินา ปฐมปฺปเวโส นาม นตฺถิ, อปรภาเค ปน วินาปิ อาณตฺติํ ปุริมาณตฺติอานุภาเวเนว โหติ, เอวเมว ปญฺจโวกาเร ปฏิสนฺธิวิญฺญาณราชสฺส สหชาตาทิปจฺจยตํ วินา รูปสฺส ปฏิสนฺธิวเสน ปฐมุปฺปตฺติ นาม นตฺถิฯ อปรภาเค ปน วินาปิ ปฏิสนฺธิวิญฺญาณสฺส สหชาตาทิปจฺจยานุภาวํ ปุริมานุภาววเสน ลทฺธปฺปเวสสฺส กมฺมโต ปวตฺติ โหติฯ อสญฺญภโว ปน ยสฺมา อรูโปกาโส น โหติ, ตสฺมา ตตฺถ วินาว อรูปปจฺจยา อสญฺโญกาสตฺตา รูปํ ปวตฺตติ, อสฺสามิเก สุญฺญเคเห อตฺตโน เคเห จ ปุริสสฺส ปเวโส วิยฯ อรูปภโวปิ ยสฺมา รูโปกาโส น โหติ, ตสฺมา ตตฺถ วินาว รูปปจฺจยา อญฺโญกาสตฺตา อรูปธมฺมา ปวตฺตนฺติฯ ปญฺจโวการภโว ปน รูปารูโปกาโสติ นตฺเถตฺถ อรูปปจฺจยํ วินา ปฏิสนฺธิกฺขเณ รูปานํ อุปฺปตฺตีติฯ อิติ อยํ เหตุ ปฏิสนฺธิยเมว กฏตฺตารูปานํ ปจฺจโย โหติ, น ปวตฺเตติฯ

นนุ ‘‘เหตู สหชาตานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโยติ วุตฺเต สพฺโพปิ อยมตฺโถ คหิโต โหติ, อถ กสฺมา ‘‘เหตุสมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฏฺฐานานญฺจ รูปาน’’นฺติ อิทํ คหิตนฺติ? ปวตฺติยํ กฏตฺตารูปาทีนํ ปจฺจยภาวปฏิพาหนโตฯ

เอวญฺหิ สติ ยานิ ปวตฺติยํ เหตุนา สห เอกกฺขเณ กฏตฺตารูปานิ เจว อุตุอาหารสมุฏฺฐานานิ จ ชายนฺติ, เตสมฺปิ เหตู เหตุปจฺจโยติ อาปชฺเชยฺย, น จ โส เตสํ ปจฺจโยฯ ตสฺมา เตสํ ปจฺจยภาวสฺส ปฏิพาหนตฺถเมตํ คหิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

อิทานิ ‘‘นานปฺปการเภทโต ปจฺจยุปฺปนฺนโต’’ติ อิเมสํ ปทานํ วเสเนตฺถ วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยฯ เตสุ นานปฺปการเภทโตติ อยญฺหิ เหตุ นาม ชาติโต กุสลากุสลวิปากกิริยเภทโต จตุพฺพิโธฯ ตตฺถ กุสลเหตุ ภูมนฺตรโต กามาวจราทิเภเทน จตุพฺพิโธ, อกุสลเหตุ กามาวจโรว วิปากเหตุ กามาวจราทิเภเทน จตุพฺพิโธ, กิริยเหตุ กามาวจโร รูปาวจโร อรูปาวจโรติ ติวิโธฯ ตตฺถ กามาวจรกุสลเหตุ นามโต อโลภาทิวเสน ติวิโธฯ รูปาวจราทิกุสลเหตูสุปิ เอเสว นโยฯ อกุสลเหตุ โลภาทิวเสน ติวิโธฯ วิปากกิริยเหตู ปน อโลภาทิวเสน ตโย ตโย โหนฺติฯ ตํตํจิตฺตสมฺปโยควเสน ปน เตสํ เตสํ เหตูนํ นานปฺปการเภโทเยวาติ เอวํ ตาเวตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยฯ

ปจฺจยุปฺปนฺนโตติ อิมินา ปจฺจเยน อิเม ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ, อิเมสํ นาม ธมฺมานํ อยํ ปจฺจโยติ เอวมฺปิ วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยติ อตฺโถฯ ตตฺถ อิมสฺมิํ ตาว เหตุปจฺจเย กามาวจรกุสลเหตุ กามภวรูปภเวสุ อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปานญฺจ เหตุปจฺจโย โหติ, อรูปภเว สมฺปยุตฺตธมฺมานํเยวฯ รูปาวจรกุสลเหตุ กามภวรูปภเวสุเยว สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปานญฺจ เหตุปจฺจโยฯ อรูปาวจรกุสลเหตุ กามาวจรกุสลเหตุสทิโสวฯ ตถา อปริยาปนฺนกุสลเหตุ, ตถา อกุสลเหตุฯ กามาวจรวิปากเหตุ ปน กามภวสฺมิํเยว อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานํ, ปฏิสนฺธิยํ กฏตฺตารูปานํ, ปวตฺเต จิตฺตสมุฏฺฐานรูปานญฺจ เหตุปจฺจโยฯ รูปาวจรวิปากเหตุ รูปภเว วุตฺตปฺปการานญฺเญว เหตุปจฺจโยฯ อรูปาวจรวิปากเหตุ อรูปภเว สมฺปยุตฺตกานญฺเญว เหตุปจฺจโยฯ อปริยาปนฺนวิปากเหตุ กามภวรูปภเวสุ สมฺปยุตฺตกานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปานญฺจ อรูปภเว อรูปธมฺมานญฺเญว เหตุปจฺจโยฯ

กิริยเหตูสุ ปน เตภูมเกสุปิ กุสลเหตุสทิโสว ปจฺจโยติฯ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยติฯ

เหตุปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนาฯ

2. อารมฺมณปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[2] อารมฺมณปจฺจยนิทฺเทเส รูปายตนนฺติ รูปสงฺขาตํ อายตนํฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ จกฺขุวิญฺญาณธาตุยาติ จกฺขุวิญฺญาณสงฺขาตาย ธาตุยาฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ ตํสมฺปยุตฺตกานนฺติ ตาย จกฺขุวิญฺญาณธาตุยา สมฺปยุตฺตกานํ ติณฺณํ ขนฺธานํ, สพฺเพสมฺปิ จกฺขุปสาทวตฺถุกานํ จตุนฺนํ ขนฺธานํ รูปายตนํ อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโยติ อตฺโถฯ อิโต ปเรสุปิ เอเสว นโยฯ มโนธาตุยาติ สสมฺปยุตฺตธมฺมาย ติวิธายปิ มโนธาตุยา รูปายตนาทีนิ ปญฺจ อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย, โน จ โข เอกกฺขเณฯ สพฺเพ ธมฺมาติ เอตานิ จ รูปายตนาทีนิ ปญฺจ อวเสสา จ สพฺเพปิ เญยฺยธมฺมา อิมา ฉ ธาตุโย ฐเปตฺวา เสสาย สสมฺปยุตฺตธมฺมาย มโนวิญฺญาณธาตุยา อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโยติ อตฺโถฯ ยํ ยํ ธมฺมํ อารพฺภาติ อิมินา เย เอเต เอตาสํ สตฺตนฺนํ วิญฺญาณธาตูนํ อารมฺมณธมฺมา วุตฺตา, เต ตาสํ ธาตูนํ อารมฺมณํ กตฺวา อุปฺปชฺชนกฺขเณเยว อารมฺมณปจฺจโย โหนฺตีติ ทีเปติฯ เอวํ โหนฺตาปิ จ น เอกโต โหนฺติ, ยํ ยํ อารพฺภ เย เย อุปฺปชฺชนฺติ, เตสํ เตสํ เต เต วิสุํ วิสุํ อารมฺมณปจฺจโย โหนฺตีติปิ ทีเปติฯ อุปฺปชฺชนฺตีติ อิทํ ยถา นชฺโช สนฺทนฺติ, ปพฺพตา ติฏฺฐนฺตีติ สพฺพกาลสงฺคหวเสน, เอวํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ เตน เยปิ อารพฺภ เย อุปฺปชฺชิํสุ, เยปิ อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ, เต สพฺเพ อารมฺมณปจฺจเยเนว อุปฺปชฺชิํสุ จ อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ จาติ สิทฺธํ โหติฯ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมาติ อิทํ ‘‘เย เย ธมฺมา’’ติ วุตฺตานํ สรูปโต นิทสฺสนํฯ เต เต ธมฺมาติ เต เต อารมฺมณธมฺมาฯ เตสํ เตสนฺติ เตสํ เตสํ จิตฺตเจตสิกธมฺมานํฯ อยํ ตาเวตฺถ ปาฬิวณฺณนาฯ

อิทํ ปน อารมฺมณํ นาม รูปารมฺมณํ สทฺทคนฺธรสโผฏฺฐพฺพธมฺมารมฺมณนฺติ โกฏฺฐาสโต ฉพฺพิธํ โหติฯ