ปริญฺญาวารวณฺณนา

[435-482] ปริญฺญาวาเร ปน จกฺขุมูลกาทีสุ เอกเมว จกฺขุโสตยมกํ ทสฺสิตํฯ ยสฺมา ปน เสสานิปิ โลกิยอพฺยากตานิ เจว โลกิยอพฺยากตมิสฺสกานิ จ ปริญฺเญยฺยาเนว, ตสฺมา ตานิ อนุปทิฏฺฐานิปิ อิมินาว ทสฺสิตานิ โหนฺติฯ ยสฺมา ปน อกุสลํ เอกนฺตโต ปหาตพฺพเมว, เอกนฺตํ กุสลํ ภาเวตพฺพเมว, โลกุตฺตราพฺยากตํ สจฺฉิกาตพฺพํ, ตสฺมา ‘‘โทมนสฺสินฺทฺริยํ ปชหตี’’ติ ‘‘อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยํ ภาเวตี’’ติ ‘‘อญฺญาตาวินฺทฺริยํ สจฺฉิกโรตี’’ติ วุตฺตํฯ อญฺญินฺทฺริยํ ปน ภาเวตพฺพมฺปิ อตฺถิ สจฺฉิกาตพฺพมฺปิ, ตํ ภาวนาวเสเนว คหิตํฯ ตตฺถ ทฺเว ปุคฺคลาติ สกทาคามิมคฺคสมงฺคี จ, อรหตฺตมคฺคสมงฺคี จฯ เตสุ เอโก สมุจฺฉินฺทิตุํ อสมตฺถตฺตา โทมนสฺสินฺทฺริยํ น ปชหติ นามฯ เอโก ปหีนโทสตฺตา จกฺขุนฺทฺริยํ น ปริชานาตีติ อนุปฺปาทํ อาปาเทตุํ อสมตฺถตาย น ปริชานาติฯ อิมินา นเยน สพฺพวิสฺสชฺชเนสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพติฯ

ปริญฺญาวารวณฺณนาฯ

อินฺทฺริยยมกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิคมนกถา

เอตฺตาวตา จ –

ยสฺโสวาเท ฐตฺวา, นิฏฺฐิตกิจฺจสฺส กิจฺจสมฺปนฺโน;

ยุวติชโนปิ อตีโต, สุวิหิตนิยโม ยมสฺสาณํฯ

เทวปริสาย มชฺเฌ, เทวปุเร สพฺพเทวเทเวน;

ยมกํ นาม ปกาสิตํ, ยมามลโลเมน ยํ เตนฯ

ปาฬิววตฺถานวิธิํ, ปุจฺฉาวิสฺสชฺชเน จ อตฺถนยํ;

ทสฺเสตุํ อารทฺธา, ยมกอฏฺฐกถา มยา ตสฺสฯ