[56] ทฺวินฺนํ ปุคฺคลานํ สพฺพตฺถ กามราคานุสโย นานุเสตีติ อนาคามิอรหนฺตานํฯ กามธาตุยา ตีสุ เวทนาสูติ จ เวทนาคฺคหเณน เวทนาสมฺปยุตฺตกานมฺปิ เตสํ วตฺถารมฺมณานมฺปีติ สพฺเพสมฺปิ กามาวจรธมฺมานํ คหณํ เวทิตพฺพํฯ อยํ อนุสยวาเร วินิจฺฉยกถาฯ

อนุสยวารวณฺณนาฯ

2. สานุสยวารวณฺณนา

[66-131] สานุสยวาเร ปน โย กามราคานุสเยน สานุสโยติ ยถา เอกนฺตริกชราทิโรเคน อาพาธิโก ยาว ตมฺหา โรคา น มุจฺจติ, ตาว ตสฺส โรคสฺส อนุปฺปตฺติกฺขเณปิ สโรโคเยว นาม โหติฯ เอวํ สสํกิเลสสฺส วฏฺฏคามิสตฺตสฺส ยาว อริยมคฺเคน อนุสยา สมุคฺฆาตํ น คจฺฉนฺติ, ตาว เตสํ อนุสยานํ อนุปฺปตฺติกฺขเณปิ สานุสโยเยว นาม โหติฯ เอวรูปํ สานุสยตํ สนฺธาย ‘อามนฺตา’ติ วุตฺตํฯ เสสเมตฺถ อนุสยวารสทิสเมวฯ

โอกาสวาเร ปน ‘‘รูปธาตุยา อรูปธาตุยา เอตฺถ มานานุสเยน สานุสโย’’ติ วุตฺเต ตาสุ ธาตูสุ ปุคฺคลสฺส สานุสยตา ปญฺญาเยยฺย, อนุสยสฺส อุปฺปตฺติฏฺฐานํ น ปญฺญาเยยฺยฯ อนุสยสฺส จ อุปฺปตฺติฏฺฐานทสฺสนตฺถํ อยํ วาโร อารทฺโธ, ตสฺมา ตโต มานานุสเยน สานุสโยติ วุตฺตํฯ เอวญฺหิ สติ ตโต ธาตุทฺวยโต อุปฺปนฺเนน มานานุสเยน สานุสโยติ อนุสยสฺส อุปฺปตฺติฏฺฐานํ ทสฺสิตํ โหติฯ อิมสฺส ปน ปญฺหสฺส อตฺเถ อวุตฺเต อาทิปญฺหสฺส อตฺโถ ปากโฏ น โหตีติ ปฐมํ น วุตฺโต, ตสฺมา โส เอวํ เวทิตพฺโพฯ ยโต กามราคานุสเยนาติ ยโต อุปฺปนฺเนน กามราคานุสเยน สานุสโย, กิํ โส ตโต อุปฺปนฺเนน ปฏิฆานุสเยนปิ สานุสโยติ? ยสฺมา ปเนเต ทฺเว เอกสฺมา ฐานา นุปฺปชฺชนฺติ; ตสฺมา ‘‘โน’’ติ ปฏิเสโธ กโตฯ อรหา สพฺพตฺถาติ อรหา สพฺพธมฺเมสุ อุปฺปชฺชนเกน เกนจิ อนุสเยน นิรานุสโยติฯ อิมินา อตฺถวเสน นิปฺปเทสฏฺฐาเนสุ ภุมฺมวจนเมว กตนฺติฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺถวินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติฯ

สานุสยวารวณฺณนาฯ