เมนู

อุปฺปตฺติฏฺฐานวารวณฺณนา

[2] อิทานิ เตสํ อุปฺปตฺติฏฺฐานํ ปกาเสตุํ กตฺถ กามราคานุสโย อนุเสตีติอาทิมาหฯ ตตฺถ กามธาตุยา ทฺวีสุ เวทนาสูติ กามาวจรภูมิยํ สุขาย จ อุเปกฺขาย จาติ ทฺวีสุ เวทนาสุฯ เอตฺถ กามราคานุสโย อนุเสตีติ อิมาสุ ทฺวีสุ เวทนาสุ อุปฺปชฺชติฯ โส ปเนส อกุสลเวทนาสุ สหชาตวเสน อารมฺมณวเสน จาติ ทฺวีหากาเรหิ อนุเสติฯ อกุสลาย สุขาย เวทนาย เจว อุเปกฺขาย เวทนาย จ สหชาโตปิ หุตฺวา อุปฺปชฺชติฯ ตา เวทนา อารมฺมณํ กตฺวาปิ อุปฺปชฺชตีติ อตฺโถฯ อวเสสา ปน กามาวจรกุสลวิปากกิริยเวทนา อารมฺมณเมว กตฺวา อุปฺปชฺชติฯ กามธาตุยา ทฺวีสุ เวทนาสุ อนุสยมาโน เจส ตาหิ เวทนาหิ สมฺปยุตฺเตสุ สญฺญาสงฺขารวิญฺญาเณสุปิ อนุเสติเยวฯ น หิ สกฺกา เวทนาสุ อนุสยมาเนน ตํสมฺปยุตฺเตหิ สญฺญาทีหิ สทฺธิํ อสหชาเตน วา ภวิตุํ, ตํสมฺปยุตฺเต วา สญฺญาทโย อารมฺมณํ อกตฺวา อุปฺปชฺชิตุํฯ เอวํ สนฺเตปิ ปน ยสฺมา อิมา ทฺเว เวทนาว สาตสนฺตสุขตฺตา อสฺสาทฏฺเฐน กามราคานุสยสฺส อุปฺปตฺติยา เสสสมฺปยุตฺตธมฺเมสุ ปธานา, ตสฺมา ‘‘ทฺวีสุ เวทนาสุ เอตฺถ กามราคานุสโย อนุเสตี’’ติ วุตฺตํ, โอฬาริกวเสน หิ โพธเนยฺเย สุขํ โพเธตุนฺติฯ

นนุ เจส อารมฺมณวเสน อนุสยมาโน น เกวลํ อิมาสุ ทฺวีสุ เวทนาสุ เจว เวทนาสมฺปยุตฺตธมฺเมสุ จ อนุเสติ, อิฏฺเฐสุ ปน รูปาทีสุปิ อนุเสติเยวฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ วิภงฺคปฺปกรเณ (วิภ. 816) ‘‘ยํ โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺถ สตฺตานํ กามราคานุสโย อนุเสตี’’ติ อิมสฺมิมฺปิ ปกรเณ อนุสยวารสฺส ปฏิโลมนเย วุตฺตํฯ ‘‘ยตฺถ กามราคานุสโย นานุเสติ ตตฺถ ทิฏฺฐานุสโย นานุเสตีติ ทุกฺขาย เวทนาย รูปธาตุยา อรูปธาตุยา เอตฺถ กามราคานุสโย นานุเสติ, โน จ ตตฺถ ทิฏฺฐานุสโย นานุเสติฯ อปริยาปนฺเน เอตฺถ กามราคานุสโย จ นานุเสติ, ทิฏฺฐานุสโย จ นานุเสตี’’ติฯ เอตฺถ หิ ทุกฺขเวทนาย เจว รูปธาตุอาทีสุ จ นานุเสตีติ วุตฺตตฺตา สสมฺปยุตฺตธมฺมํ ทุกฺขเวทนํ สโอกาเส รูปารูปาวจรธมฺเม นว จ, โลกุตฺตรธมฺเม ฐเปตฺวา อวเสเสสุ รูปสทฺทคนฺธรสโผฏฺฐพฺเพสุ อนุเสตีติ วุตฺตํ โหติฯ ตํ อิธ กสฺมา น วุตฺตนฺติ? อโนฬาริกตฺตาฯ เหฏฺฐา วุตฺตนเยน หิ เวทนานญฺเญว โอฬาริกตฺตา อิเมสํ ปน อโนฬาริกตฺตา เอเตสุ รูปาทีสุ อนุเสตีติ น วุตฺตํ, อตฺถโต ปน ลพฺภติฯ ตสฺมา เอเตสุปิ กามราคานุสโย อนุเสติเยวาติ เวทิตพฺโพฯ น หิ สตฺถา สพฺพํ สพฺพตฺถ กเถติฯ โพธเนยฺยสตฺตานํ ปน วเสน กตฺถจิ ยํ ลพฺภติ, ตํ สพฺพํ กเถติ, กตฺถจิ น กเถติฯ ตถา หิ อเนน กตฺถจิ ทิฏฺฐานุสโย อนุเสตีติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘สพฺพสกฺกายปริยาปนฺเนสุ ธมฺเมสุ เอตฺถ ทิฏฺฐานุสโย อนุเสตี’’ติ ยํ ลพฺภติ ตํ สพฺพํ กถิตํฯ