เมนู

ตสฺมิญฺหิ ตเล นิยมโต ตานิ อายตนานิ ปฏิสนฺธิยํ อุปฺปชฺชนฺติฯ อิทเมตฺถ นยมุขํฯ อิมินา นยมุเขน สกเลปิ ปวตฺติวาเร อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ปริญฺญาวาโร ขนฺธยมเก วุตฺตนโยเยวาติฯ

ปวตฺติวารวณฺณนาฯ

อายตนยมกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ธาตุยมกํ

[1-19] อิทานิ เตเยว มูลยมเก เทสิเต กุสลาทิธมฺเม ธาตุวเสน สงฺคณฺหิตฺวา อายตนยมกานนฺตรํ เทสิตสฺส ธาตุยมกสฺส วณฺณนา โหติฯ ตตฺถ อายตนยมเก วุตฺตนเยเนว ปาฬิววตฺถานํ เวติทพฺพํฯ อิธาปิ หิ ปณฺณตฺติวาราทโย ตโย มหาวารา, อวเสสา อนฺตรวารา จ สทฺธิํ กาลปฺปเภทาทีหิ อายตนยมเก อาคตสทิสาเยวฯ อิธาปิ จ ยมกปุจฺฉาสุขตฺถํ ปฏิปาฏิยา อชฺฌตฺติกพาหิรา รูปธาตุโยว วตฺวา วิญฺญาณธาตุโย วุตฺตาฯ ธาตูนํ ปน พหุตฺตา อิธ อายตนยมกโต พหุตรานิ ยมกานิ, ยมกทิคุณา ปุจฺฉา, ปุจฺฉาทิคุณา จ อตฺถา โหนฺติฯ ตตฺถ จกฺขุธาตุมูลกาทีสุ ยมเกสุ ลพฺภมานานํ ยมกานํ อตฺถวินิจฺฉโย อายตนยมเก วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพฯ ตํสทิสาเยว เหตฺถ อตฺถคติ, เตเนว จ การเณน ปาฬิปิ สงฺขิตฺตาฯ ปริญฺญาวาโร ปากติโกเยวาติฯ

ธาตุยมกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. สจฺจยมกํ

1. ปณฺณตฺติวารวณฺณนา

[1-9] อิทานิ เตเยว มูลยมเก เทสิเต กุสลาทิธมฺเม สจฺจวเสน สงฺคณฺหิตฺวา ธาตุยมกานนฺตรํ เทสิตสฺส สจฺจยมกสฺส วณฺณนา โหติฯ ตตฺถาปิ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว ปณฺณตฺติวาราทโย ตโย มหาวารา อนฺตรวาราทโย จ อวเสสปฺปเภทา เวทิตพฺพาฯ ปณฺณตฺติวาเร ปเนตฺถ จตุนฺนํ สจฺจานํ วเสน ปทโสธนวาโร, ปทโสธนมูลจกฺกวาโร, สุทฺธสจฺจวาโร, สุทฺธสจฺจมูลจกฺกวาโรติ อิเมสุ จตูสุ วาเรสุ ยมกคณนา เวทิตพฺพาฯ

[10-26] ปณฺณตฺติวารนิทฺเทเส ปน อวเสสํ ทุกฺขสจฺจนฺติ ทุกฺขเวทนาย เจว ตณฺหาย จ วินิมุตฺตา เตภูมกธมฺมา เวทิตพฺพาฯ อวเสโส สมุทโยติ สจฺจวิภงฺเค นิทฺทิฏฺฐกามาวจรกุสลาทิเภโท ทุกฺขสจฺจสฺส ปจฺจโยฯ อวเสโส นิโรโธติ ตทงฺควิกฺขมฺภนสมุจฺเฉทปฏิปสฺสทฺธินิโรโธ เจว ขณภงฺคนิโรโธ จฯ อวเสโส มคฺโคติ ‘‘ตสฺมิํ โข ปน สมเย ปญฺจงฺคิโก มคฺโค โหติ, อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค, มิจฺฉามคฺโค, ชงฺฆมคฺโค, สกฏมคฺโค’’ติ เอวมาทิโกฯ

ปณฺณตฺติวารวณฺณนาฯ

2. ปวตฺติวารวณฺณนา

[27-164] ปวตฺติวาเร ปเนตฺถ ปจฺจุปฺปนฺนกาเล ปุคฺคลวารสฺส อนุโลมนเย ‘‘ยสฺส ทุกฺขสจฺจํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺส สมุทยสจฺจํ อุปฺปชฺชติ; ยสฺส วา ปน สมุทยสจฺจํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺส ทุกฺขสจฺจํ อุปฺปชฺชตี’’ติ ทุกฺขสจฺจมูลเกหิ ตีหิ, สมุทยสจฺจมูลเกหิ ทฺวีหิ, นิโรธสจฺจมูลเกน เอเกนาติ ลพฺภมานญฺจ อลพฺภมานญฺจ คเหตฺวา ปาฬิวเสน ฉหิ ยมเกหิ ภวิตพฺพํฯ เตสุ ยสฺมา นิโรธสฺส เนว อุปฺปาโท, น นิโรโธ ยุชฺชติ, ตสฺมา ทุกฺขสจฺจมูลกานิ สมุทยสจฺจมคฺคสจฺเจหิ สทฺธิํ ทฺเว, สมุทยสจฺจมูลกํ มคฺคสจฺเจน สทฺธิํ เอกนฺติ ตีณิ ยมกานิ อาคตานิฯ ตสฺส ปฏิโลมนเยปิ โอกาสวาราทีสุปิ เอเสว นโยฯ เอวเมตฺถ สพฺพวาเรสุ ติณฺณํ ติณฺณํ ยมกานํ วเสน ยมกคณนา เวทิตพฺพาฯ อตฺถวินิจฺฉเย ปเนตฺถ อิทํ ลกฺขณํ – อิมสฺส หิ สจฺจยมกสฺส ปวตฺติวาเร นิโรธสจฺจํ ตาว น ลพฺภเตวฯ เสเสสุ ปน ตีสุ สมุทยสจฺจมคฺคสจฺจานิ เอกนฺเตน ปวตฺติยํเยว ลพฺภนฺติฯ ทุกฺขสจฺจํ จุติปฏิสนฺธีสุปิ ปวตฺเตปิ ลพฺภติฯ ปจฺจุปฺปนฺนาทโย ปน ตโย กาลา จุติปฏิสนฺธีนมฺปิ ปวตฺติยาปิ วเสน ลพฺภนฺติฯ เอวเมตฺถ ยํ ยํ ลพฺภติ, ตสฺส ตสฺส วเสน อตฺถวินิจฺฉโย เวทิตพฺโพฯ