7. ธมฺมกถาวณฺณนา

[887-888] อิทานิ ธมฺมกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ยสฺมา รูปาทโย รูปาทิสภาเวน นิยตา น ตํ สภาวํ วิชหนฺติ, ตสฺมา สพฺพธมฺมา นิยตาติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานญฺเจว เอกจฺจานญฺจ อุตฺตราปถกานํ; เต สนฺธาย สพฺเพ ธมฺมาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘สเจ เต นิยตา, มิจฺฉตฺตนิยตา วา สิยุํ สมฺมตฺตนิยตา วา, อิโต อญฺโญ นิยาโม นาม นตฺถี’’ติ โจเทตุํ มิจฺฉตฺตนิยตาติอาทิมาหฯ ตตฺถ ปฏิกฺเขโป จ ปฏิญฺญา จ ปรวาทิสฺสฯ รูปํ รูปฏฺเฐนาติอาทิ เยนตฺเถน นิยตาติ วทติ, ตสฺส วเสน โจเทตุํ วุตฺตํฯ ตตฺรายํ อธิปฺปาโย – รูปญฺหิ รูปฏฺเฐน นิยตนฺติ รูปํ รูปเมว, น เวทนาทิสภาวนฺติ อธิปฺปาเยน วตฺตพฺพํ, อิโต อญฺญถา น วตฺตพฺพํฯ กสฺมา? รูปฏฺฐโต อญฺญสฺส รูปสฺส อภาวาฯ รูปสภาโว หิ รูปฏฺโฐ, รูปสภาโว จ รูปเมว, น รูปโต อญฺโญฯ เวทนาทีหิ ปนสฺส นานตฺตปญฺญาปนตฺถํ เอส โวหาโร โหตีติฯ ตสฺมา ‘‘รูปํ รูปฏฺเฐน นิยต’’นฺติ วทนฺเตน รูปํ นิยตนฺติ วุตฺตํ โหติฯ นิยตญฺจ นาม มิจฺฉตฺตนิยตํ วา สิยา สมฺมตฺตนิยตํ วา, อิโต อญฺโญ นิยาโม นาม นตฺถีติฯ อถ กสฺมา ปฏิชานาตีติ? อตฺถนฺตรวเสนฯ รูปํ รูปฏฺเฐน นิยตนฺติ เอตฺถ หิ รูปํ รูปเมว, น เวทนาทิสภาวนฺติ อยมตฺโถฯ ตสฺมา ปฏิชานาติฯ อิโต อญฺญถา ปนสฺส นิยตตฺตํ นตฺถีติ ปุน เตเนว นเยน โจเทตุํ มิจฺฉตฺตนิยตนฺติอาทิมาห ฯ ตํ สพฺพํ อุตฺตานตฺถเมวฯ เตน หิ รูปนฺติ ลทฺธิปิ อโยนิโส ปติฏฺฐาปิตตฺตา อปฺปติฏฺฐิตาว โหตีติฯ

ธมฺมกถาวณฺณนาฯ

8. กมฺมกถาวณฺณนา

[889-891] อิทานิ กมฺมกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘ยสฺมา ทิฏฺฐธมฺมเวทนียาทีนิ ทิฏฺฐธมฺมเวทนียฏฺฐาทีหิ นิยตานิ, ตสฺมา สพฺเพ กมฺมา นิยตา’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เตสญฺเญว; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ ทิฏฺฐธมฺมเวทนียฏฺเฐน นิยตนฺติ เอตฺถ ทิฏฺฐธมฺมเวทนียํ ทิฏฺฐธมฺมเวทนียฏฺฐเมวฯ สเจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม วิปากํ ทาตุํ สกฺโกติ เทติ, โน เจ อโหสิกมฺมํ นาม โหตีติ อิมมตฺถํ สนฺธาย ปฏิญฺญา สกวาทิสฺสฯ มิจฺฉตฺตสมฺมตฺตนิยามวเสน ปเนตํ อนิยตเมวาติ สพฺพํ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพนฺติฯ

กมฺมกถาวณฺณนาฯ

เอกวีสติโม วคฺโคฯ

22. พาวีสติมวคฺโค

1. ปรินิพฺพานกถาวณฺณนา

[892] อิทานิ ปรินิพฺพานกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘ยสฺมา อรหา สพฺพญฺญุวิสเย อปฺปหีนสํโยชโนว ปรินิพฺพายติ, ตสฺมา อตฺถิ กิญฺจิ สํโยชนํ อปฺปหาย ปรินิพฺพาน’’นฺติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ เสสเมตฺถ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวาติฯ

ปรินิพฺพานกถาวณฺณนาฯ

2. กุสลจิตฺตกถาวณฺณนา

[894-895] อิทานิ กุสลจิตฺตกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ยสฺมา อรหา สติเวปุลฺลปฺปตฺโต ปรินิพฺพายนฺโตปิ สโต สมฺปชาโนว ปรินิพฺพาติ, ตสฺมา กุสลจิตฺโต ปรินิพฺพายตีติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ยสฺมา กุสลจิตฺโต นาม ปุญฺญาภิสงฺขาราภิสงฺขรณาทิวเสน โหติ, ตสฺมา เตนตฺเถน โจเทตุํ อรหา ปุญฺญาภิสงฺขารนฺติอาทิมาหฯ เสสเมตฺถ ยถาปาฬิเมว นิยฺยาติฯ สโต สมฺปชาโนติ อิทํ ชวนกฺขเณ กิริยสติสมฺปชญฺญานํ วเสน อสมฺโมหมรณทีปนตฺถํ วุตฺตํ, น กุสลจิตฺตทีปนตฺถํฯ ตสฺมา อสาธกนฺติฯ

กุสลจิตฺตกถาวณฺณนาฯ

3. อาเนญฺชกถาวณฺณนา

[896] อิทานิ อาเนญฺชกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ภควา จตุตฺถชฺฌาเน ฐิโต ปรินิพฺพายีติ สลฺลกฺเขตฺวา ‘‘อรหา อาเนญฺเช ฐิโต ปรินิพฺพายตี’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอกจฺจานํ อุตฺตราปถกานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ ปกติจิตฺเตติ ภวงฺคจิตฺเตฯ สพฺเพ หิ สญฺญิโน สตฺตา ภวงฺคจิตฺเต ฐตฺวา ภวงฺคปริโยสาเนน จุติจิตฺเตน กาลํ กโรนฺติฯ อิติ นํ อิมินา อตฺเถน โจเทตุํ เอวมาหฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ จตุโวการภเว อรหโต ปกติจิตฺตมฺปิ อาเนญฺชํ โหติ, อยํ ปน ปญฺโห ปญฺจโวการภววเสน อุทฺธโฏฯ ตสฺมา โน จ วต เร วตฺตพฺเพติ อาหฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

อาเนญฺชกถาวณฺณนาฯ