4. ติรจฺฉานกถาวณฺณนา

[869-871] อิทานิ ติรจฺฉานกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เทเวสุ เอราวณาทโย เทวปุตฺตา หตฺถิวณฺณํ อสฺสวณฺณํ วิกุพฺพนฺติ, นตฺถิ ตตฺถ ติรจฺฉานคตาฯ เยสํ ปน ติรจฺฉานวณฺณิโน เทวปุตฺเต ทิสฺวา ‘‘อตฺถิ เทเวสุ ติรจฺฉานคตา’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘ยทิ เทวโยนิยํ ติรจฺฉานคตา สิยุํ, ติรจฺฉานโยนิยมฺปิ เทวา สิยุ’’นฺติ โจเทตุํ อตฺถิ ติรจฺฉานคเตสูติอาทิมาหฯ กีฏาติอาทิ เยสํ โส อภาวํ อิจฺฉติ, เต ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ เอราวโณติ ปญฺเห ตสฺส อตฺถิตาย ปฏิญฺญา สกวาทิสฺส , น ติรจฺฉานคตสฺสฯ หตฺถิพนฺธาติอาทิ ‘‘ยทิ ตตฺถ หตฺถิอาทโย สิยุํ, หตฺถิพนฺธาทโยปิ สิยุ’’นฺติ โจทนตฺถํ วุตฺตํฯ ตตฺถ ยาวสิกาติ ยวสฺส ทายกาฯ การณิกาติ หตฺถาจริยาทโย, เยหิ เต นานาวิธํ การณํ กเรยฺยุํฯ ภตฺตการกาติ หตฺถิอาทีนํ ภตฺตรนฺธกาฯ น เหวนฺติ ตถา อนิจฺฉนฺโต ปฏิกฺขิปตีติฯ

ติรจฺฉานกถาวณฺณนาฯ

5. มคฺคกถาวณฺณนา

[872-875] อิทานิ มคฺคกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘ปุพฺเพว โข ปนสฺส กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อาชีโว สุปริสุทฺโธ โหตี’’ติ (อ. นิ. 3.431) อิทญฺเจว สุตฺตํ สมฺมาวาจากมฺมนฺตาชีวานญฺจ จิตฺตวิปฺปยุตฺตตํ นิสฺสาย ‘‘นิปฺปริยาเยน ปญฺจงฺคิโกว มคฺโค’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ มหิสาสกานํ, เต สนฺธาย ปญฺจงฺคิโกติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ สมฺมาวาจา มคฺคงฺคํ, สา จ น มคฺโคติอาทิ ปรสมยวเสน วุตฺตํฯ ปรสมยสฺมิญฺหิ สมฺมาวาจาทโย มคฺคงฺคนฺติ อาคตาฯ รูปตฺตา ปน มคฺโค น โหตีติ วณฺณิตาฯ สมฺมาทิฏฺฐิ มคฺคงฺคนฺติอาทิ มคฺคงฺคสฺส อมคฺคตา นาม นตฺถีติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ ปุพฺเพว โข ปนสฺสาติ สุตฺเต ปริสุทฺธสีลสฺส มคฺคภาวนา นาม โหติ, น อิตรสฺสาติ อาคมนิยปฏิปทาย วิสุทฺธิภาวทสฺสนตฺถํ ‘‘กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อาชีโว สุปริสุทฺโธ โหตี’’ติ วุตฺตํ, น อิเมหิ วินา ปญฺจงฺคิกภาวทสฺสนตฺถํฯ เตเนวาห ‘‘เอวมสฺสายํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาวนาปาริปูริํ คจฺฉตี’’ติฯ สกวาทินา อาภตสุตฺตํ นีตตฺถเมวาติฯ

มคฺคกถาวณฺณนาฯ