เมนู

20. วีสติมวคฺโค

1. อสญฺจิจฺจกถาวณฺณนา

[857-862] อิทานิ อสญฺจิจฺจกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘อานนฺตริยวตฺถูนิ นาม ครูนิ ภาริยานิ, ตสฺมา อสญฺจิจฺจาปิ เตสุ วตฺถูสุ วิโกปิเตสุ อานนฺตริโก โหตี’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอกจฺจานํ อุตฺตราปถกานํ; เต สนฺธาย อสญฺจิจฺจาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ลทฺธิวเสน ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘ยสฺมา อานนฺตริยกมฺมํ นาม กมฺมปถปฺปตฺตํฯ ยทิ จ อสญฺจิจฺจ กมฺมปถเภโท สิยา, อวเสสา ปาณาติปาตาทโยปิ อสญฺจิจฺจ ภเวยฺยุ’’นฺติ โจทนตฺถํ อสญฺจิจฺจปาณํ หนฺตฺวาติอาทิมาหฯ อิตโร ตถารูปาย ลทฺธิยา อภาเวน ปฏิกฺขิปติฯ เสสํ ยถาปาฬิเมว นิยฺยาติฯ น วตฺตพฺพํ มาตุฆาตโกติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, โรคปฏิการาทิกาเล อสญฺจิจฺจ ฆาตํ สนฺธาย ปฏิญฺญา สกวาทิสฺสฯ นนุ มาตา ชีวิตา โวโรปิตาติ ปญฺเหปิ อสญฺจิจฺจ โวโรปิตํ สนฺธาย ปฏิญฺญา สกวาทิสฺเสวฯ เอวํ อธิปฺปายํ ปน อคฺคเหตฺวา หญฺจีติ ลทฺธิปติฏฺฐาปนํ อิตรสฺสฯ ตํ อโยนิโส ปติฏฺฐาปิตตฺตา อปฺปติฏฺฐิตเมวฯ ปิตุฆาตกาทีสุปิ เอเสว นโยฯ สงฺฆเภทเก ปน ธมฺมสญฺญิํ สนฺธาย สงฺฆเภโท อานนฺตริโกติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ‘‘สงฺฆํ สมคฺคํ เภตฺวาน, กปฺปํ นิรยมฺหิ ปจฺจตี’’ติ วจนํ อโยนิโส คเหตฺวา ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ ปุน สพฺเพติ ปุฏฺโฐ สกปกฺเข ธมฺมสญฺญิํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ, ปรปกฺเข ธมฺมสญฺญิํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ ธมฺมสญฺญีติ ปญฺหทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ นนุ วุตฺตํ ภควตาติ สุตฺตํ เอกนฺเตเนว ธมฺมวาทิสฺส อานนฺตริกภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ อาปายิโก เนรยิโกติ คาถายปิ อธมฺมวาทีเยว อธิปฺเปโตฯ อิตโร ปน อธิปฺปายํ อคฺคเหตฺวา ลทฺธิํ ปติฏฺฐเปติฯ สา อโยนิโส ปติฏฺฐาปิตตฺตา อปฺปติฏฺฐิตาเยวาติฯ

อสญฺจิจฺจกถาวณฺณนาฯ

2. ญาณกถาวณฺณนา

[863-865] อิทานิ ญาณกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ทุวิธํ ญาณํ – โลกิยญฺจ โลกุตฺตรญฺจฯ โลกิยํ สมาปตฺติญาณมฺปิ โหติ ทานาทิวเสน ปวตฺตํ กมฺมสฺสกตญาณมฺปิ; โลกุตฺตรํ สจฺจปริจฺเฉทกํ มคฺคญาณมฺปิ ผลญาณมฺปิฯ อิมํ ปน วิภาคํ อกตฺวา ‘‘สจฺจปริจฺเฉทกเมว ญาณํ น อิตรํ, ตสฺมา นตฺถิ ปุถุชฺชนสฺส ญาณ’’นฺติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เหตุวาทานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ ปญฺญาติอาทิ ญาณเววจนทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ เตเนตํ ทีเปติ – ยทิ ตสฺส ญาณํ นตฺถิ, ปญฺญาทโยปิ นตฺถิฯ อถ ปญฺญาทโย อตฺถิ, ญาณมฺปิ อตฺถิฯ กสฺมา? ปญฺญาทีนํ ญาณโต อนญฺญตฺตาติฯ ปฐมํ ฌานนฺติอาทิ สมาปตฺติญาณสฺส ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ ทานํ ทเทยฺยาติอาทิ กมฺมสฺสกตญาณสฺสฯ ทุกฺขํ ปริชานาตีติ โลกุตฺตรมคฺคญาณเมว ทีเปติ, น จ โลกุตฺตรเมว ญาณนฺติฯ

ญาณกถาวณฺณนาฯ