2. สุญฺญตกถาวณฺณนา

[832] อิทานิ สุญฺญตกถา นาม โหติฯ ตตฺถ สุญฺญตาติ ทฺเว สุญฺญตา ขนฺธานญฺจ อนตฺตลกฺขณํ นิพฺพานญฺจฯ เตสุ อนตฺตลกฺขณํ ตาว เอกจฺจํ เอเกน ปริยาเยน สิยา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนํ, นิพฺพานํ, อปริยาปนฺนเมวฯ อิมํ ปน วิภาคํ อคฺคเหตฺวา ‘‘สุญฺญตา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนา’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อนิมิตฺตนฺติ สพฺพนิมิตฺตรหิตํ นิพฺพานํฯ ‘‘อปฺปณิหิโต’’ติปิ ตสฺเสว นามํฯ กสฺมา ปเนตํ อาภตนฺติ? อวิภชฺชวาทีวาเท โทสาโรปนตฺถํฯ ยสฺส หิ อวิภชิตฺวา ‘‘เอกเทเสเนว สุญฺญตา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนา’’ติ ลทฺธิ, ตสฺส นิพฺพานมฺปิ สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนนฺติ อาปชฺชติฯ อิมสฺส โทสสฺสาโรปนตฺถํ ‘‘อนิมิตฺตํ อปฺปณิหิต’’นฺติ อาภตํฯ อิตโร ตสฺส ปริยาปนฺนภาวํ อนิจฺฉนฺโต ปฏิกฺขิปติฯ สงฺขารกฺขนฺโธ น อนิจฺโจติอาทิ นิพฺพานสงฺขาตาย สุญฺญตาย อนิจฺจภาวาปตฺติโทสทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ

[833] สงฺขารกฺขนฺธสฺส สุญฺญตาติ ‘‘ยทิ อญฺญสฺส ขนฺธสฺส สุญฺญตา อญฺญกฺขนฺธปริยาปนฺนา, สงฺขารกฺขนฺธสุญฺญตายปิ เสสกฺขนฺธปริยาปนฺนาย ภวิตพฺพ’’นฺติ โจทนตฺถํ วุตฺตํฯ สงฺขารกฺขนฺธสฺส สุญฺญตา น วตฺตพฺพาติอาทิ ‘‘ยทิ สงฺขารกฺขนฺธสุญฺญตา เสสกฺขนฺธปริยาปนฺนา น โหติ, เสสกฺขนฺธสุญฺญตาปิ สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนา น โหตี’’ติ ปฏิโลมทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ

[834] สุญฺญมิทํ, ภิกฺขเว, สงฺขาราติ สุตฺตํ ปรสมยโต อาภตํฯ ตตฺถ สงฺขาราติ ‘‘สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา’’ติ อาคตฏฺฐาเน วิย ปญฺจกฺขนฺธา, เต จ อตฺตตฺตนิยสุญฺญตฺตา สุญฺญตาติ สาสนาวจรํ โหติ, น วิรุชฺฌติ, ตสฺมา อนุญฺญาตํฯ ยสฺมา ปเนตํ น สุญฺญตาย สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนภาวํ ทีเปติ, ตสฺมา อสาธกนฺติฯ

สุญฺญตกถาวณฺณนาฯ