7. ฌานนฺตริกกถาวณฺณนา

[817-818] อิทานิ ฌานนฺตริกกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ สมเย ‘‘ปญฺจกนเย ปญฺจ ฌานานิ วิภตฺตานิ, เกวลํ ตโย สมาธี อุทฺทิฏฺฐา’’ติ อวิตกฺกวิจารมตฺตสฺส สมาธิโน โอกาสํ อชานนฺตานํ ‘‘ปฐมสฺส จ ทุติยสฺส จ ฌานสฺส อนฺตเร ฌานนฺตริกา นาม เอสา’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ สมฺมิติยานญฺเจว เอกจฺจานญฺจ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘ฌานมฺปิ เจตสิกา ธมฺมา, ผสฺสาทโยปิ, ตสฺมา ยทิ ฌานนฺตริกา นาม ภเวยฺย, ผสฺสนฺตริกาทีหิปิ ภวิตพฺพ’’นฺติ โจทนตฺถํ อตฺถิ ผสฺสนฺตริกาติอาทิมาห ฯ

ทุติยสฺส จ ฌานสฺสาติ ‘‘ยทิ ฌานนฺตริกา นาม ภเวยฺย, ทุติยตติยาทีนิปิ ฌานาเนว, เตสมฺปิ อนฺตริกาย ภวิตพฺพ’’นฺติ โจทนตฺถํ วุตฺตํฯ โส เกวลํ ลทฺธิยา อภาเวน ปฏิกฺขิปติ เจว ปฏิชานาติ จฯ ปฐมสฺส จาติ ปุฏฺโฐ ลทฺธิวเสน ปฏิชานาติฯ

[819] สวิตกฺโก สวิจาโรติอาทิ ‘‘ติณฺณมฺปิ สมาธีนํ สมาธิภาเว สมาเน อวิตกฺโก วิจารมตฺโตว สมาธิ ฌานนฺตริโก, น อิตโรติ โก เอตฺถ วิเสสเหตู’’ติ โจทนตฺถํ วุตฺตํฯ

[820-822] ทฺวินฺนํ ฌานานํ ปฏุปฺปนฺนานนฺติ ปฐมทุติยานิ สนฺธาย ปุจฺฉติฯ อิตโร ‘‘เตสํ ปจฺจุปฺปนฺนานํเยว อนฺตเร อวิตกฺโก วิจารมตฺโต สมาธิ ฌานนฺตริโก นาม โหตี’’ติ ลทฺธิยา ปฏิชานาติฯ ปฐมํ ฌานํ นิรุทฺธนฺติ ปุฏฺโฐ ติณฺณํ เอกกฺขเณ ปวตฺติ น ยุตฺตาติ ปฏิชานาติ ฯ อวิตกฺโก วิจารมตฺโต สมาธิ ปฐมํ ฌานนฺติ จตุกฺกนยวเสน ปุจฺฉติฯ สกวาที ตสฺมิํ นเย ตสฺส อภาวา ปฏิกฺขิปติฯ นนุ ตโย สมาธีติ เอตฺถายมธิปฺปาโย – ยถา เตสุ ตีสุ สมาธีสุ ทฺเว สมาธี ฌานาเนว, น ฌานนฺตริกา, เอวํ อิตเรนปิ ฌาเนเนว ภวิตพฺพํ, น ฌานนฺตริกายาติฯ

ฌานนฺตริกกถาวณฺณนาฯ

8. สมาปนฺโน สทฺทํ สุณาตีติกถาวณฺณนา

[823-825] อิทานิ สมาปนฺโน สทฺทํ สุณาตีติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘ยสฺมา ปฐมสฺส ฌานสฺส สทฺโท กณฺฑโก วุตฺโต ภควตา, ยทิ จ สมาปนฺโน ตํ น สุเณยฺย, กถํ กณฺฑโก สิยาฯ ตสฺมา สมาปนฺโน สทฺทํ, สุณาตี’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ปุพฺพเสลิยานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ จกฺขุนา รูปํ ปสฺสตีติอาทิ ‘‘สมาปนฺนสฺส ตาว ปญฺจทฺวารปฺปวตฺตํ นตฺถิ, ตสฺมิํ อสติ ยทิ โส สทฺทํ สุเณยฺย, รูปมฺปิ ปสฺเสยฺยา’’ติ โจทนตฺถํ วุตฺตํฯ สทฺโท กณฺฑโกติ วิกฺเขปกรตฺตา วุตฺตํฯ โอฬาริเกน หิ สทฺเทน โสเต ฆฏฺฏิเต ปฐมชฺฌานโต วุฏฺฐานํ โหติ, เตเนตํ วุตฺตํ, ตสฺมา อสาธกํฯ ทุติยสฺส ฌานสฺสาติอาทิ ‘‘ยถา อญฺโญปิ กณฺฑโก อนฺโตสมาปตฺติยํ นตฺถิ, เอวํ สทฺทสฺสวนมฺปี’’ติ โพธนตฺถํ วุตฺตํ, ตํ สพฺพํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

สมาปนฺโน สทฺทํ สุณาตีติกถาวณฺณนาฯ