เมนู

18. อฏฺฐารสมวคฺโค

1. มนุสฺสโลกกถาวณฺณนา

[802-803] อิทานิ มนุสฺสโลกกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘ตถาคโต โลเก, ชาโต โลเก สํวฑฺโฒ, โลกํ อภิภุยฺย วิหรติ อนุปลิตฺโต โลเกนา’’ติ (สํ. นิ. 3.94) สุตฺตํ อโยนิโส คเหตฺวา ‘‘ภควา ตุสิตภวเน นิพฺพตฺโต ตตฺเถว วสติ, น มนุสฺสโลกํ อาคจฺฉติ, นิมฺมิตรูปมตฺตกํ ปเนตฺถ ทสฺเสตี’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ เวตุลฺลกานํเยว, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ปุฏฺโฐกาเสน เจว สุตฺตสาธเนน จ สญฺญาเปตุํ นนุ อตฺถีติอาทิมาหฯ โลเก ชาโตติ ปรวาที ตุสิตปุรํ สนฺธาย วทติฯ สตฺถารา ปเนตํ มนุสฺสโลกญฺเญว สนฺธาย โลกํ วุตฺตํฯ โลกํ อภิภุยฺยาติ ปรวาที มนุสฺสโลกํ อภิภวิตฺวาติ ทิฏฺฐิยา วทติ, สตฺถา ปน อารมฺมณโลกํ อภิภวิตฺวา วิหาสิฯ อนุปลิตฺโต โลเกนาติ ปรวาที มนุสฺสโลเกน อนุปลิตฺตตํว สนฺธาย วทติ, สตฺถา ปน โลกธมฺเมสุ กิเลเสหิ อนุปลิตฺโต วิหาสิฯ ตสฺมา อสาธกเมตนฺติฯ

มนุสฺสโลกกถาวณฺณนาฯ

2. ธมฺมเทสนากถาวณฺณนา

[804-806] อิทานิ ธมฺมเทสนากถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘ตุสิตปุเร ฐิโต ภควา ธมฺมเทสนตฺถาย อภินิมฺมิตํ เปเสสิ, เตน เจว ตสฺส จ เทสนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อายสฺมตา อานนฺเทน ธมฺโม เทสิโต, น พุทฺเธน ภควตา’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เวตุลฺลกานญฺเญว; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘ยทิ เตน ธมฺโม เทสิโต, สฺเวว สตฺถา ภเวยฺยา’’ติ โจเทตุํ อภินิมฺมิโต ชิโนติอาทิมาหฯ อิตโร ตถา อสมฺปฏิจฺฉนฺโต ปฏิกฺขิปติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

ธมฺมเทสนากถาวณฺณนาฯ

3. กรุณากถาวณฺณนา

[807-808] อิทานิ กรุณากถา นาม โหติฯ ตตฺถ ปิยายิตานํ วตฺถูนํ วิปตฺติยา สราคานํ ราควเสน กรุณาปติรูปิกํ ปวตฺติํ ทิสฺวา ‘‘ราโคว กรุณา นาม, โส จ ภควโต นตฺถิ, ตสฺมา นตฺถิ พุทฺธสฺส ภควโต กรุณา’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อุตฺตราปถกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘กรุณา นาเมสา นิกฺกิเลสตาย เจว สตฺตารมฺมณตาย จ เจโตวิมุตฺติตาย จ เอกาทสานิสํสตาย จ เมตฺตาทีหิ สมานชาติกา, ตสฺมา ยทิ ภควโต กรุณา นตฺถิ, เมตฺตาทโยปิสฺส น สิยุ’’นฺติ โจทนตฺถํ นตฺถิ พุทฺธสฺส ภควโต เมตฺตาติอาทิมาหฯ อาการุณิโกติ ปญฺเห ตถารูปํ โวหารํ อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

กรุณากถาวณฺณนาฯ

4. คนฺธชาตกถาวณฺณนา

[809] อิทานิ คนฺธชาตกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ พุทฺเธ ภควติ อโยนิโส เปมวเสน ‘‘ภควโต อุจฺจารปสฺสาโว อญฺเญ คนฺธชาเต อติวิย อธิคณฺหาติ, นตฺถิ ตโต จ สุคนฺธตรํ คนฺธชาต’’นฺติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอกจฺจานํ อนฺธกานญฺเจว อุตฺตราปถกานญฺจ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ เสสเมตฺถ ยถาปาฬิเมว นิยฺยาตีติฯ

คนฺธชาตกถาวณฺณนาฯ