14. จุทฺทสมวคฺโค

1. กุสลากุสลปฏิสนฺทหนกถาวณฺณนา

[686-690] อิทานิ กุสลากุสลปฏิสนฺทหนกถา นาม โหติฯ ตตฺถ กุสลํ วา อกุสลสฺส, อกุสลํ วา กุสลสฺส อนนฺตรา อุปฺปชฺชนกํ นาม นตฺถีติ เตสํ อญฺญมญฺญํ ปฏิสนฺธานํ น ยุชฺชติฯ เย ปน ยสฺมา เอกวตฺถุสฺมิญฺเญว รชฺชติ วิรชฺชติ จ, ตสฺมา ตํ อญฺญมญฺญํ ปฏิสนฺทหตีติ ลทฺธิํ คเหตฺวา ฐิตา, เสยฺยถาปิ มหาสงฺฆิกา; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส; ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อาวฏฺฏนา ปณิธีติ อุภยํ อาวชฺชนสฺเสว นามํฯ ตญฺหิ ภวงฺคํ อาวฏฺเฏตีติ อาวฏฺฏนาฯ ภวงฺคารมฺมณโต อญฺญสฺมิํ อารมฺมเณ จิตฺตํ ปณิทหติ ฐเปตีติ ปณิธิฯ กุสลํ อนาวฏฺเฏนฺตสฺสาติ ยํ ตํ อกุสลานนฺตรํ ปฏิสนฺทหนฺตํ กุสลํ อุปฺปชฺชติ, ตํ อนาวฏฺเฏนฺตสฺส อุปฺปชฺชตีติ ปุจฺฉติฯ อิตโร ปน วินา อาวชฺชเนน กุสลสฺส อุปฺปตฺติํ อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปติฯ กุสลํ อโยนิโส มนสิกโรโตติ อิทํ ยทิ อกุสลานนฺตรํ กุสลํ อุปฺปชฺเชยฺย, อกุสลสฺเสว อาวชฺชเนน อโยนิโส มนสิกโรโต อุปฺปชฺเชยฺยาติ โจทนตฺถํ วุตฺตํฯ เสสํ ยถาปาฬิเมว นิยฺยาติฯ นนุ ยสฺมิํเยว วตฺถุสฺมินฺติ วจนํ เอการมฺมเณ สราควิราคุปฺปตฺติํ ทีเปติ, น กุสลากุสลานํ อนนฺตรตํ, ตสฺมา อสาธกนฺติฯ

กุสลากุสลปฏิสนฺทหนกถาวณฺณนาฯ

2. สฬายตนุปฺปตฺติกถาวณฺณนา

[691-692] อิทานิ สฬายตนุปฺปตฺติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ อุปปตฺเตสิเยน ปฏิสนฺธิจิตฺเตน สเหว โอปปาติกานํ สฬายตนํ อุปฺปชฺชติฯ คพฺภเสยฺยกานํ อชฺฌตฺติกายตเนสุ มนายตนกายายตนาเนว ปฏิสนฺธิกฺขเณ อุปฺปชฺชนฺติฯ เสสานิ จตฺตาริ สตฺตสตฺตติรตฺติมฺหิฯ ตานิ จ โข เยน กมฺมุนา ปฏิสนฺธิ คหิตา, ตสฺเสว อญฺญสฺส วา กตตฺตาติ อยํ สกสมเย วาโทฯ เยสํ ปน เอกกมฺมสมฺภวตฺตา สมฺปนฺนสาขาวิฏปานํ รุกฺขาทีนํ อํกุโร วิย พีชมตฺตํ สฬายตนํ มาตุกุจฺฉิสฺมิํ ปฏิสนฺธิกฺขเณเยว อุปฺปชฺชตีติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ปุพฺพเสลิยานํ; เต สนฺธาย สฬายตนนฺติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ สพฺพงฺคปจฺจงฺคีติอาทิ สฬายตเน สติ เอวรูโป หุตฺวา โอกฺกเมยฺยาติ โจทนตฺถํ วุตฺตํฯ มาตุกุจฺฉิคตสฺสาติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺสฯ ปรโต มาตุกุจฺฉิคตสฺส ปจฺฉา เกสาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

สฬายตนุปฺปตฺติกถาวณฺณนาฯ

3. อนนฺตรปจฺจยกถาวณฺณนา

[693-697] อิทานิ อนนฺตรปจฺจยกถา นาม โหติฯ ตตฺถ นจฺจคีตาทีสุ รูปทสฺสนสทฺทสวนาทีนํ ลหุปริวตฺติตํ ทิสฺวา ‘‘อิมานิ วิญฺญาณานิ อญฺญมญฺญสฺส อนนฺตรา อุปฺปชฺชนฺตี’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อุตฺตราปถกานํ; เต สนฺธาย จกฺขุวิญฺญาณสฺสาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ โสตวิญฺญาณํ รูปารมฺมณํเยวาติ ยทิ จกฺขุวิญฺญาณสฺส อนนฺตรา อุปฺปชฺเชยฺย, วิปากมโนธาตุ วิย รูปารมฺมณํ สิยาติ โจเทตุํ วุตฺตํฯ จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ โสตวิญฺญาณนฺติ ปญฺเหสุ สุตฺตาภาเวน ปฏิกฺขิปิตฺวา อนนฺตรุปฺปตฺติํ สลฺลกฺเขนฺโต ลทฺธิวเสน ปฏิชานาติฯ ตญฺเญว จกฺขุวิญฺญาณํ ตํ โสตวิญฺญาณนฺติ ยถา ปฐมชวนานนฺตรํ ทุติยชวนํ มโนวิญฺญาณภาเวน ตญฺเญว โหติ, กิํ เต ตถา เอตมฺปิ ทฺวยํ เอกเมวาติ ปุจฺฉติฯ อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ นจฺจติ คายตีติอาทิวจนํ อารมฺมณสโมธาเน ลหุปริวตฺติตาย โวกิณฺณภาวํ ทีเปติ, น อนนฺตรปจฺจยตํ, ตสฺมา อสาธกนฺติฯ

อนนฺตรปจฺจยกถาวณฺณนาฯ