7. สมาปนฺโน อสฺสาเทตีติกถาวณฺณนา

[671-673] อิทานิ สมาปนฺโน อสฺสาเทตีติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, โส ตทสฺสาเทตี’’ติอาทิวจนํ (อ. นิ. 4.123) นิสฺสาย ‘‘สมาปนฺโน อสฺสาเทติ, สา จสฺส ฌานนิกนฺติ ฌานารมฺมณา โหตี’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ, เต สนฺธาย สมาปนฺโนติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ ตํ ฌานํ ตสฺส ฌานสฺส อารมฺมณนฺติ ปญฺเหสุ ตสฺเสว ตทารมฺมณตํ อปสฺสนฺโต สุตฺตวิโรธภเยน ปฏิกฺขิปติ, ‘‘ตทสฺสาเทตี’’ติวจนมตฺเตน ปฏิชานาติฯ โส ตทสฺสาเทตีติ สุตฺตํ ฌานลาภิโน ฌานา วุฏฺฐาย ฌานสฺสาทํ สาเธติ, น อนฺโตสมาปตฺติยํเยว ฌานนิกนฺติยา ฌานารมฺมณตํ, ตสฺมา อสาธกนฺติฯ

สมาปนฺโน อสฺสาเทตีติกถาวณฺณนาฯ

8. อสาตราคกถาวณฺณนา

[674] อิทานิ อสาตราคกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘ยํกิญฺจิ เวทนํ เวเทติ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา, โส ตํ เวทนํ อภินนฺทติ อภิวทตี’’ติ (ม. นิ. 1.409) สุตฺเต ทิฏฺฐาภินนฺทนวเสน วุตฺตํฯ ‘‘อภินนฺทตี’’ติวจนํ นิสฺสาย ‘‘ทุกฺขเวทนายปิ ราคสฺสาทวเสน อภินนฺทนา โหติฯ ตสฺมา อตฺถิ อสาตราโค’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อุตฺตราปถกานํ; เต สนฺธาย อตฺถิ อสาตราโคติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตตฺถ อสาตราโคติ อสาเต ทุกฺขเวทยิเต ‘‘อโห วต เม เอตเทว ภเวยฺยา’’ติ รชฺชนาฯ อามนฺตาติ ลทฺธิวเสน ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ

[675] โส ตํ เวทนํ อภินนฺทตีติ สุตฺเต ปน วินิวฏฺเฏตฺวา ทุกฺขเวทนเมว อารพฺภ ราคุปฺปตฺติ นาม นตฺถิ, สมูหคฺคหเณน ปน เวทยิตลกฺขณํ ธมฺมํ ทุกฺขเวทนเมว วา อตฺตโต สมนุปสฺสนฺโต ทิฏฺฐิมญฺญนาสงฺขาตาย ทิฏฺฐาภินนฺทนาย เวทนํ อภินนฺทติ, ทุกฺขาย เวทนาย วิปริณามํ อภินนฺทติ, ทุกฺขาย เวทนาย อภิภูโต ตสฺสา ปฏิปกฺขํ กามสุขํ ปตฺถยนฺโตปิ ทุกฺขเวทนํ อภินนฺทติ นามฯ เอวํ ทุกฺขเวทนาย อภินนฺทนา โหตีติ อธิปฺปาโยฯ ตสฺมา อสาธกเมตํ อสาตราคสฺสาติฯ

อสาตราคกถาวณฺณนาฯ

9. ธมฺมตณฺหาอพฺยากตาติกถาวณฺณนา

[676-680] อิทานิ ธมฺมตณฺหา อพฺยากตาติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ รูปตณฺหา…เป.… ธมฺมตณฺหาติ อิมาสุ ฉสุ ตณฺหาสุ ยสฺมา สพฺพปจฺฉิมา ตณฺหา ธมฺมตณฺหาติ วุตฺตา, ตสฺมา สา อพฺยากตาติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ปุพฺพเสลิยานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ เสสปญฺหานํ ปาฬิยา อตฺโถ นิยฺยาติฯ กามตณฺหาติอาทีหิ ตีหิ โกฏฺฐาเสหิ ฉปิ ตณฺหา สงฺขิปิตฺวา ทสฺสิตาฯ รูปาทีสุ หิ ฉสุ อารมฺมเณสุ กามสฺสาทวเสน ปวตฺตา ตณฺหา กามตณฺหาฯ ‘‘ภวิสฺสติ อตฺตา จ โลโก จา’’ติ สสฺสตทิฏฺฐิสหคตา ตณฺหา ภวตณฺหาฯ ‘‘น ภวิสฺสตี’’ติ อุจฺเฉททิฏฺฐิสหคตา ตณฺหา วิภวตณฺหาติฯ นนุ สา ธมฺมตณฺหาติ ปทํ ตณฺหาย ธมฺมารมฺมณํ อารพฺภ ปวตฺติํ ทีเปติ, น อพฺยากตภาวํ ตสฺมา อสาธกนฺติฯ

ธมฺมตณฺหา อพฺยากตาติกถาวณฺณนาฯ

10. ธมฺมตณฺหานทุกฺขสมุทโยติกถาวณฺณนา

[681-685] อิทานิ ธมฺมตณฺหา นทุกฺขสมุทโยติกถา นาม โหติฯ ตตฺราปิ ยสฺมา สา ธมฺมตณฺหาติ วุตฺตา, ตสฺมา น ทุกฺขสมุทโยติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ปุพฺพเสลิยานํเยว; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ เสสํ ปุริมกถาสทิสเมวาติฯ

ธมฺมตณฺหา นทุกฺขสมุทโยติกถาวณฺณนาฯ

เตรสโม วคฺโคฯ