[653] สตฺตมภวิกกถายปิ เอเสว นโยติฯ

ทฺวาทสโม วคฺโคฯ

13. เตรสมวคฺโค

1. กปฺปฏฺฐกถาวณฺณนา

[654-657] อิทานิ กปฺปฏฺฐกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘สงฺฆํ สมคฺคํ เภตฺวาน, กปฺปํ นิรยมฺหิ ปจฺจตี’’ติ ‘‘สกลมฺปิ กปฺปํ สงฺฆเภทโก นิรเย ติฏฺฐตี’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ราชคิริกานํ; เต สนฺธาย กปฺปฏฺโฐติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ พุทฺโธ จ โลเกติ อิทํ วินา พุทฺธุปฺปาเทน สงฺฆเภทสฺส อภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ กปฺโป จ สณฺฐาติ สงฺโฆ จ ภิชฺชตีติอาทิ ‘‘ยทิ โส สกลํ กปฺปํ ติฏฺฐติ, สณฺฐหนโต ปฏฺฐาย ตํ กมฺมํ กตฺวา ตตฺถ อุปฺปชฺชิตฺวา ติฏฺเฐยฺยา’’ติ ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ อตีตนฺติอาทิ เหฏฺฐา วุตฺตาธิปฺปายเมวฯ กปฺปฏฺโฐ อิทฺธิมาติ ปญฺเห ภาวนามยํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ, ปรสมเย ปนสฺส ชาติมยํ อิทฺธิํ อิจฺฉนฺติ, ตํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ ฉนฺทิทฺธิปาโทติอาทิ ‘‘ชาติมยาย อิทฺธิยา อิทฺธิมาติ ลทฺธิมตฺตเมตํ, กิํ เตน, ยทิ ปนสฺส อิทฺธิ อตฺถิ, อิมินา นเยน อิทฺธิปาทา ภาวิตา ภเวยฺยุ’’นฺติ โจทนตฺถํ วุตฺตํฯ อาปายิโก เนรยิโกติ สุตฺตํ ยํ โส เอกํ กปฺปํ อสีติภาเค กตฺวา ตโต เอกภาคมตฺตํ กาลํ ติฏฺเฐยฺย, ตํ อายุกปฺปํ สนฺธาย วุตฺตํ, ตสฺมา อสาธกนฺติฯ

กปฺปฏฺฐกถาวณฺณนาฯ

2. กุสลปฏิลาภกถาวณฺณนา

[658-659] อิทานิ กุสลปฏิลาภกถา นาม โหติฯ ตตฺถ กปฺปฏฺโฐ สกสมเย กามาวจรกุสลเมว ปฏิลภติฯ เยน ปน ตํ อุปปตฺติํ ปฏิพาเหยฺย, ตํ มหคฺคตํ โลกุตฺตรํ วา น ปฏิลภติฯ เยสํ ปน อิมํ วิภาคํ อกตฺวา อวิเสเสเนว ‘‘โส กุสลจิตฺตํ น ปฏิลภตี’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อุตฺตราปถกานํ; เตสํ วิภาคทสฺสเนน ตํ ลทฺธิํ ภินฺทิตุํ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

กุสลปฏิลาภกถาวณฺณนาฯ

3. อนนฺตราปยุตฺตกถาวณฺณนา

[660-662] อิทานิ อนนฺตราปยุตฺตกถา นาม โหติฯ ตตฺถ อนนฺตราปยุตฺโต นาม เยน ขนฺธเภทโต อนนฺตรา วิปากทายกํ มาตุฆาตาทิ อานนฺตริยกมฺมํ อาณตฺตํฯ ตตฺถ ยสฺส นิยตาย อาณตฺติยา อาณตฺโต ตํ กมฺมํ กริสฺสติ, โส อตฺถสาธิกาย เจตนาย อุปฺปาทิตตฺตา มิจฺฉตฺตนิยโต โหติ, อภพฺโพ สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกมิตุํฯ ยสฺส อนิยตาย อาณตฺติยา อาณตฺโต ตํ กมฺมํ กริสฺสติ, โส อตฺถสาธิกาย เจตนาย อนุปฺปาทิตตฺตา น มิจฺฉตฺตนิยโต, ภพฺโพ สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกมิตุนฺติ อิทํ สกสมเย สนฺนิฏฺฐานํฯ เยสํ ปน ‘‘อนิยตายปิ อาณตฺติยา อภพฺโพเยว สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกมิตุ’’นฺติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อุตฺตราปถกานํ; เตสํ ตํ ลทฺธิํ ภินฺทิตุํ สกวาที ปุพฺพปกฺขํ ทตฺวา อนนฺตราปยุตฺโตติ ปรวาทินา อตฺตานํ ปุจฺฉาเปติฯ เตเนตฺถ ปฐมปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, อตฺถสาธิกเจตนาย อภาวํ สนฺธาย ปฏิญฺญา สกวาทิสฺสฯ ตโต ปรวาที มาตุฆาตาทิกมฺมสฺส อาณตฺตตฺตาว ‘‘โส มิจฺฉตฺตนิยโต’’ติ มญฺญติฯ ตสฺมา มิจฺฉตฺตนิยามญฺจาติ ปญฺหํ ปุจฺฉติฯ สกวาที ปน เอกสฺส ปุคฺคลสฺส ทฺวินฺนํ นิยามานํ อโนกฺกนฺติมตฺตเมว สนฺธาย น เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติฯ

นนุ ตํ กมฺมนฺติ มาตุฆาตาทิกมฺมํฯ ตตฺถ อนิยตาณตฺติํ สนฺธาย ‘‘อามนฺตา’’ติ ปฏิญฺญา สกวาทิสฺสฯ อนิยตมฺปิ หิ อาณตฺติํ ปโยเชตฺวา ฐิตสฺส ‘‘อนนุจฺฉวิกํ มยา กต’’นฺติ กุกฺกุจฺจํ อุปฺปชฺชเตว, วิปฺปฏิสาโร ชายเตวฯ หญฺจีติอาทิ กุกฺกุจฺจุปฺปตฺติมตฺตํ คเหตฺวา ปรวาทินา ลทฺธิปติฏฺฐาปนตฺถํ วุตฺตํฯ