5. สตฺตกฺขตฺตุปรมกถาวณฺณนา

[541-545] อิทานิ สตฺตกฺขตฺตุปรมกถา นาม โหติ, ตตฺถ ยสฺมา ‘‘สตฺตกฺขตฺตุปรโม’’ติ วุตฺตํ, ตสฺมา ‘‘สตฺตกฺขตฺตุปรโม ปุคฺคโล สตฺตกฺขตฺตุปรมตาย นิยโต’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อุตฺตราปถกานํ; เตสํ ฐเปตฺวา ‘‘อริยมคฺคํ อญฺโญ ตสฺส นิยโม นตฺถิ, เยน โส สตฺตกฺขตฺตุปรมตาย นิยโต ภเวยฺยา’’ติ อิมํ วิภาคํ ทสฺเสตุํ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ

มาตา ชีวิตาติอาทีสุ อยมธิปฺปาโย – ทฺเว นิยามา สมฺมตฺตนิยาโม จ มิจฺฉตฺตนิยาโม จฯ สมฺมตฺตนิยาโม อริยมคฺโคฯ โส อวินิปาตธมฺมตญฺเจว ผลุปฺปตฺติญฺจ นิยเมติฯ มิจฺฉตฺตนิยาโม อานนฺตริยกมฺมํฯ ตํ อนนฺตรา นิรยูปปตฺติํ นิยเมติฯ ตตฺถ สตฺตกฺขตฺตุปรโม โสตาปตฺติมคฺเคน อวินิปาตธมฺมตาย จ ผลุปฺปตฺติยา จ นิยมิโตฯ เสสมคฺคนิยาโม ปนสฺส นตฺถิ อนธิคตตฺตา, อานนฺตริยมฺปิ กาตุํ โส อภพฺโพฯ ตฺวํ ปนสฺส นิยามํ อิจฺฉสิ, เตน ตํ วทาม – ‘‘กิํ เต โส อิมินา มิจฺฉตฺตนิยาเมน นิยมิโต’’ติฯ

อภพฺโพ อนฺตราติ ปญฺเหสุ อานนฺตริยาภาวํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ, สตฺตกฺขตฺตุปรมํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ อตฺถิ โส นิยาโมติ ปญฺเห สตฺตกฺขตฺตุปรมตาย นิยามํ อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปติฯ อตฺถิ เต สติปฏฺฐานาติอาทิ นิยามสงฺขาเต มคฺคธมฺเม ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ ตสฺส ปน ปุน ปฐมมคฺคานุปฺปตฺติโต เตปิ นตฺถิ, ตสฺมา ปฏิกฺขิปติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ นนุ โส สตฺตกฺขตฺตุปรโมติ เอตฺถ ภควา ‘‘อยํ ปุคฺคโล เอตฺตเก ภเว สนฺธาวิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสติ, อยํ เอตฺตเก’’ติ อตฺตโน ญาณพเลน พฺยากโรติ, น ภวนิยามํ นาม กิญฺจิ เตน สตฺตกฺขตฺตุปรโม, โกลํโกโล, เอกพีชี วาติ วุตฺตํ, ตสฺมา อสาธกเมตนฺติฯ

สตฺตกฺขตฺตุปรมกถาวณฺณนาฯ

[646-647] โกลํโกลเอกพีชิกถาโยปิ อิมินาวุปาเยน เวทิตพฺพาฯ

โกลํโกลเอกพีชิกถาวณฺณนาฯ

8. ชีวิตาโวโรปนกถาวณฺณนา

[648-649] อิทานิ ชีวิตาโวโรปนกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ยสฺมา โทสสมฺปยุตฺเตน จิตฺเตน ปาณาติปาโต โหติ, โทโส จ ทิฏฺฐิสมฺปนฺนสฺส อปฺปหีโน, ตสฺมา ‘‘ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา โวโรเปยฺยา’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ปุพฺพเสลิยาปรเสลิยานํ; เต สนฺธาย ทิฏฺฐิสมฺปนฺโนติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ สญฺจิจฺจ มาตรนฺติอาทิปญฺเหสุ ปน ‘‘อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส’’ติ สุตฺตภเยน ปฏิกฺขิปติฯ สตฺถริ อคารโวติอาทิ สตฺถาราทีสุ สคารวสฺส สิกฺขาปทสฺส วีติกฺกมาภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ อิตโร ปน อกุสลวเสน ตสฺส อคารโว นาม นตฺถีติ ปฏิกฺขิปิตฺวา สคารวภาวญฺจ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ปุน อคารโวติ ปุฏฺโฐ เตสุ เตสุ กิจฺเจสุ ปสุตตาย วิกฺขิตฺตานํ อสติยา อมนสิกาเรน เจติเย อภิวาทนปทกฺขิณกรณาภาวํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ ปุน โอหเทยฺยาติอาทินา นเยน ปุฏฺโฐ ตาทิสาย กิริยาย สญฺจิจฺจ อกรณโต ปฏิกฺขิปติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

ชีวิตาโวโรปนกถาวณฺณนาฯ

9. ทุคฺคติกถาวณฺณนา

[650-652] อิทานิ ทุคฺคติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เย ทุคฺคติญฺจ ทุคฺคติสตฺตานํ รูปาทิอารมฺมณํ ตณฺหญฺจาติ อุภยมฺปิ ทุคฺคตีติ คเหตฺวา ปุน ตถา อวิภชิตฺวา อวิเสเสเนว ‘‘ทิฏฺฐิสมฺปนฺนสฺส ปหีนา ทุคฺคตี’’ติ วทนฺติ, เสยฺยถาปิ อุตฺตราปถกา; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อาปายิเก รูเป รชฺเชยฺยาติอาทิ ปรวาทิโน ลทฺธิยา ทิฏฺฐิสมฺปนฺนสฺส ทุคฺคติ อปฺปหีนา, ตสฺส วเสน โจเทตุํ วุตฺตํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ นิรยํ อุปปชฺเชยฺยาติอาทิ ทุคฺคติปหานเมว ทุคฺคติคามินิตณฺหาปหานํ วา ทีเปติ, น ทุคฺคติสตฺตานํ รูปาทิอารมฺมณาย ตณฺหาย ปหานํ, ตสฺมา อสาธกนฺติฯ

ทุคฺคติกถาวณฺณนาฯ