เมนู

11. เอกาทสมวคฺโค

1-3. ติสฺโสปิ อนุสยกถาวณฺณนา

[605-613] อิทานิ อนุสยา อพฺยากตา, อเหตุกา, จิตฺตวิปฺปยุตฺตาติ ติสฺโสปิ อนุสยกถา นาม โหนฺติฯ ตตฺถ ยสฺมา ปุถุชฺชโน กุสลาพฺยากเต จิตฺเต วตฺตมาเน ‘‘สานุสโย’’ติ วตฺตพฺโพ, โย จสฺส ตสฺมิํ ขเณ เหตุ, น เตน เหตุนา อนุสยา สเหตุกา, น เตน จิตฺเตน สมฺปยุตฺตา, ตสฺมา ‘‘เต อพฺยากตา, อเหตุกา, จิตฺตวิปฺปยุตฺตา’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ มหาสํฆิกานญฺเจว สมฺมิติยานญฺจ; เต สนฺธาย ตีสุปิ กถาสุ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยตฺตา สกฺกา ปาฬิมคฺเคเนว ชานิตุนฺติ, ตสฺมา น วิตฺถาริตนฺติฯ

ติสฺโสปิ อนุสยกถาวณฺณนาฯ

4. ญาณกถาวณฺณนา

[614-615] อิทานิ ญาณกถา นาม โหติฯ ตตฺถ มคฺคญาเณน อญฺญาเณ วิคเตปิ ปุน จกฺขุวิญฺญาณาทิวเสน ญาณวิปฺปยุตฺตจิตฺเต วตฺตมาเน ยสฺมา ตํ มคฺคจิตฺตํ น ปวตฺตติ, ตสฺมา ‘‘น วตฺตพฺพํ ญาณี’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ มหาสํฆิกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘ยทิ อญฺญาเณ วิคเต ‘ญาณี’ติ ปญฺญตฺติ น สิยา, ราคาทีสุ วิคเตสุ วีตราคาทิปญฺญตฺติปิ น สิยาติ ปุคฺคลปญฺญตฺติยํ อโกวิโทสี’’ติ โจเทตุํ ราเค วิคเตติอาทิมาหฯ อิตโร เตสุ วิคเตสุ สราคาทิภาเว ยุตฺติํ อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปติฯ ปริโยสาเน ยสฺมา ญาณปฏิลาเภน โส ญาณีติ วตฺตพฺพตํ อรหติ, ตสฺมา น เหวนฺติ ปฏิกฺเขโป สกวาทิสฺสาติฯ

ญาณกถาวณฺณนาฯ

5. ญาณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตนฺติกถาวณฺณนา

[616-617] อิทานิ ญาณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตนฺติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ยสฺมา อรหา จกฺขุวิญฺญาณาทิสมงฺคี ปฏิลทฺธํ มคฺคญาณํ สนฺธาย ‘‘ญาณี’’ติ วุจฺจติ, น จสฺส ตํ เตน จิตฺเตน สมฺปยุตฺตํ, ตสฺมา ‘‘ญาณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺต’’นฺติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ปุพฺพเสลิยานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘ยทิ เต ญาณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตํ จิตฺตวิปฺปยุตฺเตสุ รูปาทีสุ อญฺญตรํ สิยา’’ติ โจเทตุํ รูปนฺติอาทิมาหฯ อิตโร ปฏิกฺขิปติฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ ปริโยสาเน ปน ปญฺญวาติ ปุฏฺโฐ ปฏิลาภวเสน ตํ ปวตฺติํ อิจฺฉติ, ตสฺมา ปฏิชานาตีติฯ

ญาณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตนฺติกถาวณฺณนาฯ

6. อิทํ ทุกฺขนฺติกถาวณฺณนา

[618-820] อิทานิ อิทํ ทุกฺขนฺติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘โลกุตฺตรมคฺคกฺขเณ โยคาวจโร อิทํ ทุกฺขนฺติ วาจํ ภาสติ, เอวมสฺส อิทํ ทุกฺขนฺติ วาจํ ภาสโต จ อิทํ ทุกฺขนฺติ ญาณํ ปวตฺตตี’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, มคฺคกฺขเณ ตถา วาจาภาสนํ ญาณปฺปวตฺติญฺจ สนฺธาย ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ ยสฺมา ปน โส เสสสจฺจปฏิสํยุตฺตํ วาจํ ปุถุชฺชโนว ภาสติ , น จ ตสฺส ตถา ญาณปฺปวตฺตีติ อิจฺฉติ, ตสฺมา สมุทยาทิปญฺเหสุ ปฏิกฺขิปติฯ รูปํ อนิจฺจนฺติอาทิ ทุกฺขปริยายทสฺสนวเสน วุตฺตํฯ อิตโร ปน สกสมเย ตาทิสํ โวหารํ อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปติฯ อิติ จ ทนฺติ จาติอาทิ ยทิ ตสฺส ทุกฺเข ญาณํ ปวตฺตติ, อิ-การ ทํ-การ ทุ-การ ข-กาเรสุ ปฏิปาฏิยา จตูหิ ญาเณหิ ปวตฺติตพฺพนฺติ ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ อิตโร ปน ตถา น อิจฺฉติ, ตสฺมา ปฏิกฺขิปติฯ

อิทํ ทุกฺขนฺติกถาวณฺณนาฯ