ยสฺมา ปน อริยมคฺคกฺขเณ อนิจฺจาทิมนสิการสฺส กิจฺจํ นิปฺผตฺติํ คจฺฉติ ปุน นิจฺจโตติอาทิคหณสฺส อนุปฺปตฺติธมฺมภาวโต, นิพฺพาเน จ ปจฺจกฺขโตว อานิสํสทสฺสนํ อิชฺฌติ, ตสฺมา กิจฺจนิปฺผตฺติวเสน อนิจฺจาทิโต มนสิกโรโต อารมฺมณํ กตฺวา ปวตฺติวเสน จ นิพฺพาเน อานิสํสทสฺสาวิสฺส สํโยชนานํ ปหานํ โหตีติ เวทิตพฺพํฯ

[548] นิพฺพาเน สุขานุปสฺสีติ สุตฺตํ นิพฺพาเน สุขานุปสฺสนาทิภาวเมว สาเธติ, น อานิสํสทสฺสาวิตามตฺเตน สํโยชนานํ ปหานํฯ ตสฺมา อาภตมฺปิ อนาภตสทิสเมวาติฯ

อานิสํสทสฺสาวีกถาวณฺณนาฯ

2. อมตารมฺมณกถาวณฺณนา

[549] อิทานิ อมตารมฺมณกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘นิพฺพานํ มญฺญตี’’ติอาทีนํ อโยนิโส อตฺถํ คเหตฺวา อมตารมฺมณํ สํโยชนํ โหตีติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ปุพฺพเสลิยานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ สเจ อมตารมฺมณํ สํโยชนํ, อมตสฺส สํโยชนิยาทิภาโว อาปชฺชตีติ โจเทตุํ อมตํ สํโยชนิยนฺติอาทิมาหฯ อิตโร สุตฺตวิโรธภเยน สพฺพํ ปฏิกฺขิปติฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ นิพฺพานํ นิพฺพานโตติ อาหฏสุตฺตํ ปน ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ สนฺธาย ภาสิตํ, ตสฺมา อสาธกนฺติฯ

อมตารมฺมณกถาวณฺณนาฯ

3. รูปํ สารมฺมณนฺติกถาวณฺณนา

[552-553] อิทานิ รูปํ สารมฺมณนฺติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ รูปํ สปฺปจฺจยฏฺเฐน สารมฺมณํ นาม โหติ, น อญฺญํ อารมฺมณํ กโรตีติ อารมฺมณปจฺจยวเสนฯ เยสํ ปน อวิเสเสน รูปํ สารมฺมณนฺติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อุตฺตราปถกานํ; เต สนฺธาย อารมฺมณตฺถสฺส วิภาคทสฺสนตฺถํ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ เสสเมตฺถ ปาฬิอนุสาเรเนว เวทิตพฺพํฯ น วตฺตพฺพนฺติ ปญฺเห โอลุพฺภารมฺมณํ สนฺธาย ปฏิญฺญา สกวาทิสฺสฯ ทุติยปญฺเหปิ ปจฺจยารมฺมณํ สนฺธาย ปฏิญฺญา ตสฺเสวฯ อิติ สปฺปจฺจยฏฺเฐเนเวตฺถ สารมฺมณตา สิทฺธาติฯ

รูปํ สารมฺมณนฺติกถาวณฺณนาฯ