เมนู

[543] อสญฺญสตฺตวาเรปิ เอเสว นโยฯ ตสฺส หิ ลทฺธิยา อสญฺญสตฺตานํ ปฏิสนฺธิกาเล จิตฺตํ อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌติ, เตน สห จิตฺตวิปฺปยุตฺตอรูปชีวิตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิตฺวา ยาวตายุกํ ปวตฺตติฯ ตสฺมา เตสํ ชีวิตินฺทฺริยํ นตฺถีติ ปุฏฺโฐ ปฏิกฺขิปติ, อตฺถีติ ปุฏฺโฐ ปฏิชานาติฯ เวทนากฺขนฺธาทโยปิ เตสํ ปวตฺติวเสน ปฏิกฺขิปติ, จุติปฏิสนฺธิวเสน ปฏิชานาติฯ สกวาที ปน ตํ อนิจฺฉนฺโต ‘‘สเจ ตตฺถ เอกกฺขเณปิ เวทนาทโย อตฺถิ, ปญฺจโวการภวตฺตํ ปาปุณาตี’’ติ โจเทตุํ ปญฺจโวการภโวติ อาหฯ อิตโร สุตฺตวิโรธภยา ปฏิกฺขิปติฯ

[544-545] เอกเทสํ ภิชฺชตีติ ปญฺเห สมฺปยุตฺตํ ภิชฺชติ, วิปฺปยุตฺตํ ติฏฺฐตีติ ตสฺส ลทฺธิ, ตสฺมา ปฏิชานาติฯ ทฺเว ชีวิตินฺทฺริยานีติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, ปฏิญฺญา สกวาทิสฺสฯ รูปารูปวเสน หิ ทฺเว ชีวิตินฺทฺริยานิ, เตหิเยว สตฺโต ชีวติ, เตสํ ภงฺเคน มรตีติ วุจฺจติฯ จุติกฺขณสฺมิญฺหิ ทฺเวปิ ชีวิตานิ สเหว ภิชฺชนฺติฯ

ชีวิตินฺทฺริยกถาวณฺณนาฯ

11. กมฺมเหตุกถาวณฺณนา

[546] อิทานิ กมฺมเหตุกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยน อรหตา ปุริมภเว อรหา อพฺภาจิกฺขิตปุพฺโพ, โส ตสฺส กมฺมสฺส เหตุ อรหตฺตา ปริหายตีติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ปุพฺพเสลิยานญฺเจว สมฺมิติยานญฺจ; เต สนฺธาย กมฺมเหตูติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ เสสํ ปริหานิกถายํ วุตฺตนยเมว

หนฺท หิ อรหนฺตานํ อพฺภาจิกฺขตีติ อิทํ ยสฺส กมฺมสฺส เหตุ ปริหายติ, ตํ สมฺปฏิจฺฉาเปตุํ วทติฯ อถ นํ สกวาที ตํ ปกฺขํ ปฏิชานาเปตฺวา ‘‘ยทิ เอวํ เยหิ อรหนฺโต น อพฺภาจิกฺขิตปุพฺพา, เต สพฺเพ อรหตฺตํ ปาปุเณยฺยุ’’นฺติ โจเทตุํ เย เกจีติอาทิมาหฯ อิตโร ตสฺส กมฺมสฺส อรหตฺตํ สมฺปาปุณเน นิยามํ อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปติฯ

กมฺมเหตุกถาวณฺณนาฯ

อฏฺฐโม วคฺโคฯ

9. นวมวคฺโค

1. อานิสํสทสฺสาวีกถาวณฺณนา

[547] อิทานิ อานิสํสทสฺสาวีกถา นาม โหติฯ ตตฺถ สกสมเย สงฺขาเร อาทีนวโต นิพฺพานญฺจ อานิสํสโต ปสฺสนฺตสฺส สํโยชนปฺปหานํ โหตีติ นิจฺฉโยฯ เยสํ ปน เตสุ ทฺวีสุปิ เอกํสิกวาทํ คเหตฺวา ‘‘อานิสํสทสฺสาวิโนว สํโยชนปฺปหานํ โหตี’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถสฺส ‘‘เอกํสิกวาโท ตยา คหิโต, อาทีนโวปิ ทฏฺฐพฺโพเยวา’’ติ วิภาคทสฺสนตฺถํ สกวาที สงฺขาเรติอาทิมาหฯ

สงฺขาเร จ อนิจฺจโต มนสิกโรติ, นิพฺพาเน จ อานิสํสทสฺสาวี โหตีติ ปญฺหสฺมิํ อยมธิปฺปาโย – อานิสํสทสฺสาวิสฺส สํโยชนานํ ปหานํ โหตีติ เตสํ ลทฺธิฯ นนุ สงฺขาเร อนิจฺจโต มนสิกโรโต สํโยชนา ปหียนฺตีติ จ ปุฏฺโฐ อามนฺตาติ ปฏิชานาติฯ เตน เต สงฺขาเร จ อนิจฺจโต มนสิกโรติ, นิพฺพาเน จ อานิสํสทสฺสาวี โหตีติ อิทํ อาปชฺชติ, กิํ สมฺปฏิจฺฉสิ เอตนฺติฯ ตโต ปรวาที เอกจิตฺตกฺขณํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ, ทุติยํ ปุฏฺโฐ นานาจิตฺตวเสน ปฏิชานาติฯ สกวาที ปนสฺส อธิปฺปายํ มทฺทิตฺวา อนิจฺจมนสิการสฺส อานิสํสทสฺสาวิตาย จ เอกโต ปฏิญฺญาตตฺตา ทฺวินฺนํ ผสฺสานํ ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ สโมธานํ โหตีติ ปุจฺฉติฯ อิตโร ทฺวินฺนํ สโมธานํ อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปติฯ ทุกฺขโตติอาทิปญฺเหสุปิ เอเสว นโยฯ กิํ ปเนตฺถ สนฺนิฏฺฐานํ, กิํ อนิจฺจาทิโต มนสิกโรโต สํโยชนา ปหียนฺติ, อุทาหุ นิพฺพาเน อานิสํสทสฺสาวิสฺส, อุทาหุ ทฺเวปิ เอกโต กโรนฺตสฺสาติฯ ยทิ ตาว อนิจฺจาทิโต มนสิกโรโต ปหานํ ภเวยฺย, วิปสฺสนาจิตฺเตเนว ภเวยฺยฯ อถ อานิสํสทสฺสาวิโน, อนุสฺสววเสน นิพฺพาเน อานิสํสํ ปสฺสนฺตสฺส วิปสฺสนาจิตฺเตเนว ภเวยฺย, อถ ทฺเวปิ เอกโต กโรนฺตสฺส ภเวยฺย, ทฺวินฺนํ ผสฺสาทีนํ สโมธานํ ภเวยฺยฯ