อานนฺตริยสฺสาติอาทิ เยสํ โส อนฺตราภวํ น อิจฺฉติ, เต ตาว วิภชิตฺวา ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ ตํ สพฺพํ ปาฬิอนุสาเรเนว เวทิตพฺพํ สทฺธิํ สุตฺตสาธเนนาติฯ

อนฺตราภวกถาวณฺณนาฯ

3. กามคุณกถาวณฺณนา

[510] อิทานิ กามคุณกถา นาม โหติฯ ตตฺถ สกสมเย ตาว กามธาตูติ วตฺถุกามาปิ วุจฺจนฺติ – กิเลสกามาปิ กามภโวปิฯ เอเตสุ หิ วตฺถุกามา กมนียฏฺเฐน กามา, สภาวนิสฺสตฺตสุญฺญตฏฺเฐน ธาตูติ กามธาตุฯ กิเลสกามา กมนียฏฺเฐน เจว กมนฏฺเฐน จ กามา, ยถาวุตฺเตเนวตฺเถน ธาตูติ กามธาตุฯ กามภโว กมนียฏฺเฐน กมนฏฺเฐน วตฺถุกามปวตฺติเทสฏฺเฐนาติ ตีหิ การเณหิ กาโม, ยถาวุตฺเตเนวตฺเถน ธาตูติ กามธาตุฯ ปรสมเย ปน – ‘‘ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, กามคุณา’’ติ วจนมตฺตํ นิสฺสาย ปญฺเจว กามคุณา กามธาตูติ คหิตํฯ ตสฺมา เยสํ อยํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ ปุพฺพเสลิยานํ; เต สนฺธาย กามธาตุนานตฺตํ โพเธตุํ ปญฺเจวาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ลทฺธิวเสน ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ นนุ อตฺถีติอาทิ กิเลสกามทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ ตตฺถ ตปฺปฏิสํยุตฺโตติ กามคุณปฏิสํยุตฺโต, กามคุณารมฺมโณติ อตฺโถฯ โน จ วต เร วตฺตพฺเพ ปญฺเจวาติ อิเมสุ ตปฺปฏิสํยุตฺตฉนฺทาทีสุ สติ ปญฺเจว กามคุณา กามธาตูติ น วตฺตพฺพํฯ เอเตปิ หิ ฉนฺทาทโย กมนียฏฺเฐน กามา จ ธาตุ จาติปิ กามธาตุฯ กมนฏฺเฐน กามสงฺขาตา ธาตูติปิ กามธาตูติ อตฺโถฯ

มนุสฺสานํ จกฺขุนฺติอาทิ วตฺถุกามทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ ตตฺถ ปรวาที ฉนฺนมฺปิ อายตนานํ วตฺถุกามภาเวน นกามธาตุภาวํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ปุน มโนติ ปุฏฺโฐ มหคฺคตโลกุตฺตรํ สนฺธาย นกามธาตุภาวํ ปฏิชานาติฯ ยสฺมา ปน สพฺโพปิ เตภูมกมโน กามธาตุเยว, ตสฺมา นํ สกวาที สุตฺเตน นิคฺคณฺหาติฯ

[511] กามคุณา ภโวติอาทิ ภวสฺส กามธาตุภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ ยสฺมา ปน กามคุณมตฺเต ภโวติ โวหาโร นตฺถิ, ตสฺมา ปรวาที นเหวาติ ปฏิกฺขิปติฯ กามคุณูปคํ กมฺมนฺติอาทิ สพฺพํ กามคุณมตฺตสฺส นกามธาตุภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ กามธาตุสงฺขาตกามภวูปคเมว หิ กมฺมํ อตฺถิ, กามภวูปคา เอว จ สตฺตา โหนฺติฯ ตตฺถ ชายนฺติ ชิยนฺติ มิยนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺติ, น กามคุเณสูติ อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพติฯ

กามคุณกถาวณฺณนาฯ

4. กามกถาวณฺณนา

[513-514] อิทานิ กามกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, กามคุณา’’ติ วจนมตฺตํ นิสฺสาย รูปายตนาทีนิ ปญฺเจวายตนานิ กามาติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ปุพฺพเสลิยานํ; เตสํ กิเลสกามสฺเสว นิปฺปริยาเยน กามภาวํ ทสฺเสตุํ ปญฺเจวาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

กามกถาวณฺณนาฯ

5. รูปธาตุกถาวณฺณนา

[515-516] อิทานิ รูปธาตุกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘รูปิโน ธมฺมา รูปธาตุ นามา’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย รูปิโนติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ สกวาที ยสฺมา รูปธาตุ นาม รูปภโว, น รูปมตฺตเมว, ตสฺมา เตนตฺเถน โจเทตุํ รูปธาตูติอาทิมาหฯ ตํ สพฺพํ กามคุณกถายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ สาว กามธาตูติ ปุฏฺโฐ ภูมิปริจฺเฉเทน วิโรธํ ปสฺสมาโน ปฏิกฺขิปติฯ ปุน ทฬฺหํ กตฺวา ปุฏฺโฐ อตฺตโน ลทฺธิวเสน ปฏิชานาติฯ เอวํ สนฺเต ปน ทฺวีหิ ภเวหิ สมนฺนาคตตา อาปชฺชติ, เตน ตํ สกวาที กามภเวน จาติ อาทิมาหฯ อิตโร เอกสฺส ทฺวีหิ สมนฺนาคตาภาวโต ปฏิกฺขิปตีติฯ

รูปธาตุกถาวณฺณนาฯ