[496] อกุสลานํ ธมฺมานํ ชรามรณํ อกุสลานํ ธมฺมานํ วิปาโกติ ปญฺเห ชรามรเณน นาม อนิฏฺฐวิปาเกน ภวิตพฺพนฺติ ลทฺธิยา ปฏิชานาติ ฯ เตเนว การเณน กุสลานํ ธมฺมานํ ชรามรณสฺส กุสลวิปากตํ ปฏิกฺขิปติฯ ปรโต จสฺส อกุสลวิปากตญฺเญว ปฏิชานาติฯ
กุสลานญฺจ อกุสลานญฺจาติ ปุจฺฉาวเสน เอกโต กตํ, เอกกฺขเณ ปน ตํ นตฺถิฯ อพฺยากตานํ อวิปากานํ ชรามรณํ วิปาโกติ วตฺตพฺพตาย ปริยาโย นตฺถิ, ตสฺมา อพฺยากตวเสน ปุจฺฉา น กตาฯ
[497] ทุพฺพณฺณสํวตฺตนิยนฺติ เอตฺถ ทุพฺพณฺณิยํ นาม อปริสุทฺธวณฺณตาฯ อปฺปายุกตา นาม อายุโน จิรํ ปวตฺติตุํ อสมตฺถตาฯ ตตฺถ อกุสลกมฺมํ กมฺมสมุฏฺฐานสฺส ทุพฺพณฺณรูปสฺส กมฺมปจฺจโย โหติ, อสทิสตฺตา ปนสฺส ตํวิปาโก น โหติฯ อุตุสมุฏฺฐานาทิโน ปน ตํปฏิลาภวเสน อายุโน จ อุปจฺเฉทกวเสน ปจฺจโย โหติฯ เอวเมตํ ปริยาเยน ตํสํวตฺตนิกํ นาม โหติ, น วิปากผสฺสาทีนํ วิย ชนกวเสน, ตสฺมา วิปากภาเว อสาธกํฯ เสสเมตฺถ เหฏฺฐา วุตฺตสทิสเมวาติฯ
ชรามรณํ วิปาโกติกถาวณฺณนาฯ
9. อริยธมฺมวิปากกถาวณฺณนา
[498] อิทานิ อริยธมฺมวิปากกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ กิเลสปฺปหานมตฺตเมว สามญฺญผลํ, น จิตฺตเจตสิกา ธมฺมาติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย นตฺถิ อริยธมฺมวิปาโกติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตตฺถ อริยธมฺมวิปาโกติ มคฺคสงฺขาตสฺส อริยธมฺมสฺส วิปาโกฯ กิเลสกฺขยมตฺตํ อริยผลนฺติ ลทฺธิยา ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ สามญฺญนฺติ สมณภาโว, มคฺคสฺเสตํ นามํฯ ‘‘สามญฺญญฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ สามญฺญผลญฺจา’’ติ หิ วุตฺตํฯ พฺรหฺมญฺเญปิ เอเสว นโยฯ