ตสฺมา เตน หิ น วตฺตพฺพนฺติ อิฏฺฐผลภาเวเนว น วตฺตพฺพตา ยุชฺชติ ฯ ทาตพฺพฏฺเฐน ปน เทยฺยธมฺโม ทานเมวฯ ทินฺนญฺหิ ทานานํ สงฺกรภาวโมจนตฺถเมว อยํ กถาติฯ

ทานกถาวณฺณนาฯ

5. ปริโภคมยปุญฺญกถาวณฺณนา

[483] อิทานิ ปริโภคมยปุญฺญกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘เตสํ ทิวา จ รตฺโต จ, สทา ปุญฺญํ ปวฑฺฒตี’’ติ (สํ. นิ. 1.47) จ ‘‘ยสฺส ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จีวรํ ปริภุญฺชมาโน’’ติ (อ. นิ. 4.51) จ เอวมาทีนิ สุตฺตานิ อโยนิโส คเหตฺวา เยสํ ปริโภคมยํ นาม ปุญฺญํ อตฺถี’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ราชคิริกสิทฺธตฺถิกสมฺมิติยานํ; เต สนฺธาย ปริโภคมยนฺติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘ปุญฺญํ นาม ผสฺสาทโย กุสลา ธมฺมา, น ตโต ปรํ, ตสฺมา ผสฺสาทีหิ เต วฑฺฒิตพฺพ’’นฺติ โจเทตุํ ปริโภคมโย ผสฺโสติอาทิ อารทฺธํฯ ตํ สพฺพํ อิตเรน เตสํ อวฑฺฒนโต ปฏิกฺขิตฺตํฯ ลตาวิยาติอาทีนิ ‘‘กิริยาย วา ภาวนาย วา วินาปิ ยถา ลตาทีนิ สยเมว วฑฺฒนฺติ, กิํ เต เอวํ วฑฺฒนฺตี’’ติ โจทนตฺถํ วุตฺตานิฯ ตถา ปนสฺส อวฑฺฒนโต น เหวาติ ปฏิกฺขิตฺตํฯ

[484] น สมนฺนาหรตีติ ปญฺเห ปฏิคฺคาหกานํ ปริโภเคน ปุริมเจตนา วฑฺฒติ, เอวํ ตํ โหติ ปุญฺญนฺติ ลทฺธิวเสน ปฏิชานาติฯ ตโต อนาวฏฺเฏนฺตสฺสาติอาทีหิ ปุฏฺโฐ ทายกสฺส จาคเจตนํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติฯ ตตฺถ อนาวฏฺเฏนฺตสฺสาติ ทานเจตนาย ปุเรจาริเกน อาวชฺชเนน ภวงฺคํ อนาวฏฺเฏนฺตสฺส อปริวฏฺเฏนฺตสฺสฯ อนาโภคสฺสาติ นิราโภคสฺสฯ อสมนฺนาหรนฺตสฺสาติ น สมนฺนาหรนฺตสฺสฯ อาวชฺชนญฺหิ ภวงฺคํ วิจฺฉินฺทิตฺวา อตฺตโน คตมคฺเค อุปฺปชฺชมานํ ทานเจตนํ สมนฺนาหรติ นามฯ เอวํกิจฺเจน อิมินา จิตฺเตน อสมนฺนาหรนฺตสฺส ปุญฺญํ โหตีติ ปุจฺฉติฯ อมนสิกโรนฺตสฺสาติ มนํ อกโรนฺตสฺสฯ อาวชฺชเนน หิ ตทนนฺตรํ อุปฺปชฺชมานํ มนํ กโรติ นามฯ เอวํ อกโรนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ อุปโยควจนสฺมิญฺหิ เอตํ ภุมฺมํฯ อเจตยนฺตสฺสาติ เจตนํ อนุปฺปาเทนฺตสฺสฯ

อปตฺเถนฺตสฺสาติ ปตฺถนาสงฺขาตํ กุสลจฺฉนฺทํ อกโรนฺตสฺสฯ อปฺปณิทหนฺตสฺสาติ ทานเจตนาวเสน จิตฺตํ อฏฺฐเปนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ นนุ อาวฏฺเฏนฺตสฺสาติ วาเร อาโภคสฺสาติ อาโภควโตฯ อถ วา อาโภคา อสฺส, อาโภคสฺส วา อนนฺตรํ ตํ ปุญฺญํ โหตีติ อตฺโถฯ

[485] ทฺวินฺนํ ผสฺสานนฺติอาทีสุปิ เอกกฺขเณ ทายกสฺส ทฺวินฺนํ ผสฺสาทีนํ อภาวา ปฏิกฺขิปติ, ทายกสฺส จ ปริภุญฺชนฺตสฺส จาติ อุภินฺนํ ผสฺสาทโย สนฺธาย ปฏิชานาติฯ อปิจสฺส ปญฺจนฺนํ วิญฺญาณานํ สโมธานํ โหตีติ ลทฺธิ, ตสฺสาปิ วเสน ปฏิชานาติฯ อถ นํ สกวาที ปริยายสฺส ทฺวารํปิทหิตฺวา อุชุวิปจฺจนีกวเสน โจเทตุํ กุสลาทิปญฺหํ ปุจฺฉติฯ ตตฺราปิ กุสลากุสลานํ เอกสฺเสกกฺขเณ สมฺปโยคาภาวํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติฯ ปริโภคมยํ ปน จิตฺตวิปฺปยุตฺตํ อุปฺปชฺชตีติ ลทฺธิยา ปฏิชานาติฯ อถ นํ สกวาที สุตฺเตน นิคฺคณฺหาติฯ

[486] สุตฺตสาธเน อารามโรปกาทีนํ อนุสฺสรณปฏิสงฺขรณาทิวเสน อนฺตรนฺตรา อุปฺปชฺชมานํ ปุญฺญํ สนฺธาย สทา ปุญฺญํ ปวฑฺฒตีติ วุตฺตํฯ อปฺปมาโณ ตสฺส ปุญฺญาภิสนฺโทติ อิทํ อปฺปมาณวิหาริโน ทินฺนปจฺจยตฺตา จ ‘‘เอวรูโป เม จีวรํ ปริภุญฺชตี’’ติ อนุโมทนวเสน จ วุตฺตํฯ ตํ โส ปริโภคมยนฺติ สลฺลกฺเขติฯ ยสฺมา ปน ปฏิคฺคาหเกน ปฏิคฺคเหตฺวา อปริภุตฺเตปิ เทยฺยธมฺเม ปุญฺญํ โหติเยว, ตสฺมา สกวาทีวาโทว พลวา, ตตฺถ ปฏิคฺคาหเกน ปฏิคฺคหิเตติ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

ปริโภคมยปุญฺญกถาวณฺณนาฯ

6. อิโตทินฺนกถาวณฺณนา

[488-491] อิทานิ อิโต ทินฺนกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘อิโต ทินฺเนน ยาเปนฺติ, เปตา กาลงฺกตา ตหิ’’นฺติ (เป. ว. 19) วจนํ นิสฺสาย ‘‘ยํ อิโต จีวราทิ ทินฺนํ เตเนว ยาเปนฺตี’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ราชคิริกสิทฺธตฺถิกานํ; เต สนฺธาย อิโต ทินฺเนนาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺส ฯ ปุน จีวราทิวเสน อนุยุตฺโต ปฏิกฺขิปติฯ อญฺโญ อญฺญสฺส การโกติ อญฺญสฺส วิปากทายกานํ กมฺมานํ อญฺโญ การโก, น อตฺตนาว อตฺตโน กมฺมํ กโรตีติ วุตฺตํ โหติฯ เอวํ ปุฏฺโฐ ปน อิตโร สุตฺตวิโรธภเยน ปฏิกฺขิปติฯ ทานํ เทนฺตนฺติ ทานํ ททมานํ ทิสฺวาติ อตฺโถฯ ตตฺถ ยสฺมา อตฺตโน อนุโมทิตตฺตา จ เตสํ ตตฺถ โภคา อุปฺปชฺชนฺติ, ตสฺมาสฺส อิมินา การเณน ลทฺธิํ ปติฏฺฐเปนฺตสฺสาปิ อปฺปติฏฺฐิตาว โหติฯ น หิ เต อิโต ทินฺเนเนว วตฺถุนา ยาเปนฺติฯ เสเสสุปิ สุตฺตสาธเนสุ เอเสว นโยติฯ

อิโต ทินฺนกถาวณฺณนาฯ

7. ปถวีกมฺมวิปาโกติกถาวณฺณนา

[492] อิทานิ ปถวี กมฺมวิปาโกติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ยสฺมา ‘‘อตฺถิ อิสฺสริยสํวตฺตนิยํ กมฺมํ, อาธิปจฺจสํวตฺตนิยํ กมฺม’’นฺติ เอตฺถ อิสฺสรานํ ภาโว อิสฺสริยํ นาม , อธิปตีนญฺจ ภาโว อาธิปจฺจํ นาม, ปถวิสฺสริยอาธิปจฺจสํวตฺตนิกญฺจ กมฺมํ อตฺถีติ วุตฺตํฯ ตสฺมา เยสํ ‘‘ปถวี กมฺมวิปาโก’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย ปถวีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ สุขเวทนียาติอาทิ กมฺมวิปากสภาวทสฺสนวเสน วุตฺตํฯ ‘‘ผสฺโส โหตี’’ติอาทินา นเยน นิทฺทิฏฺเฐสุ วิปาเกสุ ผสฺโส สุขเวทนียาทิเภโท โหติฯ โส จ สญฺญาทโย จ สุขเวทนาทีหิ สมฺปยุตฺตา, เวทนาทโย สญฺญาทีหิ, สพฺเพปิ สารมฺมณา, อตฺถิ จ เนสํ ปุเรจาริกอาวฏฺฏนาทิสงฺขาตํ อาวชฺชนํ, กมฺมปจฺจยภูตา เจตนา, โย ตตฺถ อิฏฺฐวิปาโก, ตสฺส ปตฺถนา, ปณิธานวเสน ปวตฺตา มูลตณฺหา, กิํ เต เอวรูปา ปถวีติ ปุจฺฉติฯ อิตโร ปฏิกฺขิปติฯ ปฏิโลมปุจฺฉาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

[493] กมฺมวิปาโก ปเรสํ สาธารโณติ ปญฺเห ผสฺสาทโย สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ, กมฺมสมุฏฺฐานํ รูปญฺจ ปถวีอาทีนํเยว จ สาธารณภาวํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ