8. อนาคตญาณกถาวณฺณนา

[439-440] อิทานิ อนาคตญาณกถา นาม โหติฯ ตตฺถ อนาคตํ นาม อนฺตรมฺปิ อตฺถิ, อนนฺตรมฺปิฯ เตสุ อนนฺตเร เอกนฺเตเนว ญาณํ นตฺถิฯ ยถา จ อนนฺตเร, ตถา เอกวีถิเอกชวนปริยาปนฺเนปิฯ ตตฺถ เย สพฺพสฺมิมฺปิ อนาคเต ญาณํ อิจฺฉนฺติ, เสยฺยถาปิ อนฺธกา; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘ยํ เต อนาคเต ญาณํ, กิํ เตน อนนฺตรํ อนาคตํ มูลาทิวเสน ชานาตี’’ติ โจเทตุํ อนาคตํ มูลโตติอาทิมาหฯ ตตฺถ มูลโตติอาทีนิ สพฺพานิ การณเววจนาเนวฯ การณญฺหิ ยํ อตฺตโน ผลํ กโรติ, ตํ ตตฺถ มูลยติ ปติฏฺฐาตีติ มูลํฯ ตโต จ ตํ หิโนติ ปวตฺตยตีติ เหตุฯ ตเทว ตํ นิเทติ ‘‘หนฺท นํ คณฺหถา’’ติฯ นิยฺยาเตติ วิยาติ นิทานํฯ ตโต ตํ สมฺภวตีติ สมฺภโวฯ ปภวตีติ ปภโวฯ ตตฺถ จ ตํ สมุฏฺฐาติ, ตํ วา นํ สมุฏฺฐาเปตีติ สมุฏฺฐานํฯ ตเทว นํ อาหรตีติ อาหาโรฯ ตญฺจสฺส อปริจฺจชิตพฺพฏฺเฐน อารมฺมณํฯ ตเทว เจตํ ปฏิจฺจ เอตีติ ปจฺจโยฯ ตโต นํ สมุเทตีติ สมุทโยติ วุจฺจติฯ ยสฺมา ปน อนนฺตรํ จิตฺตํ เอเตหากาเรหิ น สกฺกา ชานิตุํ, ตสฺมา น เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติฯ อนาคตํ เหตุปจฺจยตนฺติ ยา อนนฺตรานาคเต จิตฺเต เหตุปจฺจยตา, ตํ ชานาติฯ เย ตตฺถ ธมฺมา เหตุปจฺจยา โหนฺติ, เต ชานาตีติ อตฺโถฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ โคตฺรภุโนติอาทิ ยสฺมิํ อนาคเต ญาณํ น อุปฺปชฺชติ, ตํ สรูปโต ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ ปาฏลิปุตฺตสฺสาติ สุตฺตํ ยสฺมิํ อนาคเต ญาณํ อุปฺปชฺชติ, ตํ ทสฺเสตุํ อาหฏํฯ ยสฺมา ปเนตํ น สพฺพสฺมิํ อนาคเต ญาณสฺส สาธกํ; ตสฺมา อนาหฏเมวาติฯ

อนาคตญาณกถาวณฺณนาฯ

9. ปฏุปฺปนฺนญาณกถาวณฺณนา

[441-442] อิทานิ ปฏุปฺปนฺนญาณกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจโต ทิฏฺเฐสุ ตมฺปิ ญาณํ อนิจฺจโต ทิฏฺฐํ โหตี’’ติ วจนํ นิสฺสาย ‘‘อวิเสเสน สพฺพสฺมิํ ปจฺจุปฺปนฺเน ญาณํ อตฺถี’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย ปฏุปฺปนฺเนติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘ยทิ อวิเสเสน ปฏุปฺปนฺเน ญาณํ อตฺถิ, ขณปจฺจุปฺปนฺเนปิ เตน ภวิตพฺพํฯ เอวํ สนฺเต ทฺวินฺนํ ญาณานํ เอกโต อภาวา เตเนว ญาเณน ตํ ชานิตพฺพํ โหตี’’ติ โจทนตฺถํ เตนาติ อนุโยโค สกวาทิสฺสฯ ตตฺถ ปฐมปญฺเห เตเนว ตํ ชานิตุํ น สกฺกาติ ปฏิกฺเขโป อิตรสฺสฯ ทุติยปญฺเห สนฺตติํ สนฺธาย ปฏิญฺญา ตสฺเสวฯ ปฏิปาฏิโต ภงฺคํ ปสฺสนฺโต ภงฺคานุปสฺสเนเนว ภงฺคานุปสฺสนาญาณํ ปสฺสตีติ อธิปฺปาโยฯ เตน ญาเณน ตํ ญาณํ ชานาตีติอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ เตน ผสฺเสน ตํ ผสฺสนฺติอาทีนิสฺส เลโสกาสนิวารณตฺถํ วุตฺตานิ ฯ ยํ ปเนเตน ลทฺธิปติฏฺฐาปนตฺถํ นนุ สพฺพสงฺขาเรติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ นยโต ตํ ญาณํ ทิฏฺฐํ โหติ, น อารมฺมณโตติ อธิปฺปาเยน ปฏิญฺญา สกวาทิสฺสฯ ตสฺมา เอวํ ปติฏฺฐิตาปิสฺส ลทฺธิ อปฺปติฏฺฐิตาว โหติฯ

ปฏุปฺปนฺนญาณกถาวณฺณนาฯ