เมนู

3. วิปรีตกถาวณฺณนา

[424] อิทานิ วิปรีตกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘ยฺวายํ ปถวีกสิเณ ปถวีสญฺญี สมาปชฺชติ, ตสฺส ตํ ญาณํ วิปรีตญาณ’’นฺติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ ปถวิํ นิสฺสาย อุปฺปนฺนนิมิตฺตญฺหิ น ปถวีเยว, ตตฺร จายํ ปถวีสญฺญีฯ ตสฺมา วิปรีตญาณนฺติ อยเมตสฺส อธิปฺปาโยฯ ตโต สกวาที ‘‘ลกฺขณปถวีปิ สสมฺภารปถวีปิ นิมิตฺตปถวีปิ ปถวีเทวตาปิ สพฺพา ปถวีเยว, ตาสุ ปถวีติ ญาณํ วิปรีตํ น โหติฯ อนิจฺเจ นิจฺจนฺติอาทิวิปริเยโส ปน วิปรีตญาณํ นามฯ กิํ เต อิทํ เอเตสุ อญฺญตร’’นฺติ โจเทตุํ อนิจฺเจ นิจฺจนฺติอาทิมาหฯ อิตโร วิปลฺลาสลกฺขณาภาวํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ, ปถวีนิมิตฺตํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ

กุสลนฺติ เสกฺขปุถุชฺชนานํ ญาณํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อตฺถิ อรหโตติ ปญฺเหสุปิ วิปลฺลาสลกฺขณาภาเวน ปฏิกฺขิปติฯ ปถวีนิมิตฺตํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ สพฺเพว ปถวีติ สพฺพํ ตํ ปถวีกสิณํ ลกฺขณปถวีเยว โหตีติ ปุจฺฉติฯ สกวาที ตถา อภาวโต ปฏิกฺขิปติฯ นนุ ปถวี อตฺถิ, อตฺถิ จ โกจิ ปถวิํ ปถวิโต สมาปชฺชตีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส ฯ ตสฺสตฺโถ – นนุ นิมิตฺตปถวี อตฺถิ, อตฺถิ จ โกจิ ตํ ปถวิํ ปถวิโตเยว สมาปชฺชติ, น อาปโต วา เตชโต วาติฯ ปถวี อตฺถีติอาทิ ‘‘ยทิ ยํ ยถา อตฺถิ, ตํ ตถา สมาปชฺชนฺตสฺส ญาณํ วิปรีตํ โหติ, นิพฺพานํ อตฺถิ, ตมฺปิ สมาปชฺชนฺตสฺส สพฺพวิปริเยสสมุคฺฆาตนํ มคฺคญาณมฺปิ เต วิปรีตํ โหตู’’ติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตนฺติฯ

วิปรีตกถาวณฺณนาฯ

4. นิยามกถาวณฺณนา

[428-431] อิทานิ นิยามกถา นาม โหติฯ ตตฺถ โย ปุคฺคโล สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกมิสฺสติ, ตํ ‘‘ภพฺโพ เอส ธมฺมํ อภิสเมตุ’’นฺติ ยสฺมา ภควา ชานาติ, ตสฺมา ‘‘อนิยตสฺส ปุถุชฺชนสฺเสว สโต ปุคฺคลสฺส นิยามคมนาย ญาณํ อตฺถี’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ อุตฺตราปถกานํ; เต สนฺธาย อนิยตสฺสาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตตฺถ นิยามคมนายาติ นิยาโม วุจฺจติ มคฺโค, มคฺคคมนาย มคฺโคกฺกมนายาติ อตฺโถฯ ยํ ปนสฺส ญาณํ ทิสฺวา ภควา ‘‘ภพฺโพ อย’’นฺติ ชานาติ, ตํ สนฺธาย ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ