2. อุปปตฺติกถาวณฺณนา

[388] อิทานิ อุปปตฺติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘โอปปาติโก โหติ ตตฺถปรินิพฺพายี’’ติวจนานิ (ปุ. ป. 35-40) อโยนิโส คเหตฺวา สุทฺธาวาเสสุ อุปปตฺติยา อรหาติ ลทฺธิ, ‘‘เยสํ วา อุปหจฺจปรินิพฺพายี’’ติ ปทํ ปริวตฺติตฺวา ‘‘อุปปชฺชปรินิพฺพายี’’ติ ปริยาปุณนฺตานํ สห อุปปตฺติยา อรหา โหตีติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ อุตฺตราปถกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ ตตฺถ ยสฺมา อุปปตฺติจิตฺตํ นาม โลกิยํ, เตน โสตาปนฺนาทโยปิ น โหนฺติ, ปเคว อรหาฯ ตสฺมาสฺส อิมํ นยํ ทสฺเสตุํ สห อุปปตฺติยา โสตาปนฺโนติอาทิ อารทฺธํฯ

[389] สาริปุตฺโตติอาทิ อิเมสุ มหาเถเรสุ โก เอโกปิ สห อุปปตฺติยา อรหา นามาติ โจทนตฺถํ วุตฺตํฯ

[390] อุปปตฺเตสิเยนาติ ปฏิสนฺธิจิตฺเตนฯ ตญฺหิ อุปปตฺติํ เอสติ คเวสติ, ตสฺมา อุปปตฺเตสิยนฺติ วุจฺจติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

อุปปตฺติกถาวณฺณนาฯ

3. อนาสวกถาวณฺณนา

[391] อิทานิ อนาสวกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เย ธมฺมา อนาสวสฺส อรหโต, สพฺเพ เต อนาสวาติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ อุตฺตราปถกานํ; เต สนฺธาย อรหโตติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ อนาสวา นาม มคฺคาทโย, กิํ ตสฺส เตเยว อุปฺปชฺชนฺตีติ โจทนตฺถํ มคฺโค ผลนฺติอาทิ อารทฺธํฯ จกฺขุ อนาสวนฺติ ปุฏฺโฐ ตสฺส สาสวตฺตา ปฏิกฺขิปติฯ ทุติยํ ปุฏฺโฐ อนาสวสฺเสตนฺติ ปฏิชานาติฯ

[392] จีวรปญฺเห เอโกว ธมฺโม อนาสโว สาสโว จ โหตีติ ลกฺขณวิโรธภยา ปฏิกฺขิปติฯ ทุติยํ ปุฏฺโฐ อนาสวสฺส หุตฺวา สาสวสฺส โหตีติ ปฏิชานาติฯ ตญฺเญว อนาสวนฺติ ปญฺหาทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ สกวาที ปน ตญฺเญวาติ อนุญฺญาตตฺตา ‘‘มคฺโค อนาสโว หุตฺวา’’ติอาทีหิ โจเทติฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพติฯ

อนาสวกถาวณฺณนาฯ

4. สมนฺนาคตกถาวณฺณนา

[393] อิทานิ สมนฺนาคตกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ทฺเว สมนฺนาคมา ปจฺจุปฺปนฺนกฺขเณ สมงฺคีภาวสมนฺนาคโม จ รูปาวจราทีสุ อญฺญตรภูมิปฺปตฺติโต ปฏิลาภสมนฺนาคโม จฯ โส ยาว อธิคตวิเสสา น ปริหายติ, ตาวเทว ลพฺภติฯ เยสํ ปน ฐเปตฺวา อิเม ทฺเว สมนฺนาคเม อญฺโญ อุปปตฺติธมฺมวเสน เอโก สมนฺนาคโม นาม โหตีติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ อุตฺตราปถกานํ, เตสํ ปตฺติธมฺโม นาม โกจิ นตฺถีติ อนุโพธนตฺถํ อรหา จตูหิ ผเลหิ สมนฺนาคโตติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปตฺติํ สนฺธาย ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถสฺส ‘‘ยทิ เต อรหา จตูหิ ขนฺเธหิ วิย จตูหิ ผเลหิ สมนฺนาคโต, เอวํ สนฺเต เย จตูสุ ผเลสุ จตฺตาโร ผสฺสาทโย, เตหิ เต อรหโต สมนฺนาคตตา ปาปุณาตี’’ติ โจทนตฺถํ อรหา จตูหิ ผสฺเสหีติอาทิ อารทฺธํฯ ตํ สพฺพํ ปรวาทินา เอกกฺขเณ จตุนฺนํ ผสฺสาทีนํ อภาวา ปฏิกฺขิตฺตํฯ อนาคามิปญฺหาทีสุปิ เอเสว นโยฯ

[395] โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโตติ น ปฐมชฺฌานํ วิย ทุติยชฺฌานลาภี; ปุน อนุปฺปตฺติยา ปน วีติวตฺโตติ ปุจฺฉติฯ โสตาปตฺติมคฺคนฺติอาทิ ยํ วีติวตฺโต, เตนสฺส ปุน อสมนฺนาคมํ ทสฺเสตุํ อารทฺธํฯ

[396] เตหิ จ อปริหีโนติ ปญฺเห ยสฺมา ยถา ปจฺจนีกสมุทาจาเรน โลกิยชฺฌานธมฺมา ปริหายนฺติ, น เอวํ โลกุตฺตราฯ มคฺเคน หิ เย กิเลสา ปหียนฺติ, ผเลน จ ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ, เต ตถา ปหีนาว ตถา ปฏิปฺปสฺสทฺธาเยว จ โหนฺติ, ตสฺมา สกวาทินา อามนฺตาติ ปฏิญฺญาตํฯ สฺวายมตฺโถ ปรโต ‘‘อรหตา จตฺตาโร มคฺคา ปฏิลทฺธา’’ติอาทีสุ ปกาสิโตเยวฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

สมนฺนาคตกถาวณฺณนาฯ