4. จตุตฺถวคฺโค

1. คิหิสฺส อรหาติกถาวณฺณนา

[387] อิทานิ คิหิสฺส อรหาติ กถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ยสกุลปุตฺตาทีนํ คิหิพฺยญฺชเน ฐิตานํ อรหตฺตปฺปตฺติํ ทิสฺวา ‘‘คิหิ อสฺส อรหา’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ อุตฺตราปถกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตตฺถ คิหิสฺสาติ โย คิหิสํโยชนสมฺปยุตฺตตาย คิหิ, โส อรหํ อสฺสาติ อตฺโถฯ ปรวาที ปน อธิปฺปายํ อสลฺลกฺเขตฺวา คิหิพฺยญฺชนมตฺตเมว ปสฺสนฺโต ปฏิชานาติฯ อิทานิสฺส ‘‘คิหิ นาม คิหิสํโยชเนน โหติ, น พฺยญฺชนมตฺเตนฯ ยถาห ภควา –

‘อลงฺกโต เจปิ สมํ จเรยฺย,

สนฺโต ทนฺโต นิยโต พฺรหฺมจารี;

สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑํ,

โส พฺราหฺมโณ โส สมโณ ส ภิกฺขู’’’ติฯ (ธ. ป. 142);

อิมํ นยํ ทสฺเสตุํ อตฺถิ อรหโตติอาทิ อารทฺธํฯ ตํ สพฺพํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

คิหิสฺส อรหาติกถาวณฺณนาฯ

2. อุปปตฺติกถาวณฺณนา

[388] อิทานิ อุปปตฺติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘โอปปาติโก โหติ ตตฺถปรินิพฺพายี’’ติวจนานิ (ปุ. ป. 35-40) อโยนิโส คเหตฺวา สุทฺธาวาเสสุ อุปปตฺติยา อรหาติ ลทฺธิ, ‘‘เยสํ วา อุปหจฺจปรินิพฺพายี’’ติ ปทํ ปริวตฺติตฺวา ‘‘อุปปชฺชปรินิพฺพายี’’ติ ปริยาปุณนฺตานํ สห อุปปตฺติยา อรหา โหตีติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ อุตฺตราปถกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ ตตฺถ ยสฺมา อุปปตฺติจิตฺตํ นาม โลกิยํ, เตน โสตาปนฺนาทโยปิ น โหนฺติ, ปเคว อรหาฯ ตสฺมาสฺส อิมํ นยํ ทสฺเสตุํ สห อุปปตฺติยา โสตาปนฺโนติอาทิ อารทฺธํฯ

[389] สาริปุตฺโตติอาทิ อิเมสุ มหาเถเรสุ โก เอโกปิ สห อุปปตฺติยา อรหา นามาติ โจทนตฺถํ วุตฺตํฯ

[390] อุปปตฺเตสิเยนาติ ปฏิสนฺธิจิตฺเตนฯ ตญฺหิ อุปปตฺติํ เอสติ คเวสติ, ตสฺมา อุปปตฺเตสิยนฺติ วุจฺจติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

อุปปตฺติกถาวณฺณนาฯ

3. อนาสวกถาวณฺณนา

[391] อิทานิ อนาสวกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เย ธมฺมา อนาสวสฺส อรหโต, สพฺเพ เต อนาสวาติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ อุตฺตราปถกานํ; เต สนฺธาย อรหโตติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ อนาสวา นาม มคฺคาทโย, กิํ ตสฺส เตเยว อุปฺปชฺชนฺตีติ โจทนตฺถํ มคฺโค ผลนฺติอาทิ อารทฺธํฯ จกฺขุ อนาสวนฺติ ปุฏฺโฐ ตสฺส สาสวตฺตา ปฏิกฺขิปติฯ ทุติยํ ปุฏฺโฐ อนาสวสฺเสตนฺติ ปฏิชานาติฯ

[392] จีวรปญฺเห เอโกว ธมฺโม อนาสโว สาสโว จ โหตีติ ลกฺขณวิโรธภยา ปฏิกฺขิปติฯ ทุติยํ ปุฏฺโฐ อนาสวสฺส หุตฺวา สาสวสฺส โหตีติ ปฏิชานาติฯ ตญฺเญว อนาสวนฺติ ปญฺหาทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ สกวาที ปน ตญฺเญวาติ อนุญฺญาตตฺตา ‘‘มคฺโค อนาสโว หุตฺวา’’ติอาทีหิ โจเทติฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพติฯ

อนาสวกถาวณฺณนาฯ