2. ทุติยวคฺโค

1. ปรูปหารวณฺณนา

[307] อิทานิ ปรูปหารกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เย อรหตฺตํ ปฏิชานนฺตานํ อปฺปตฺเต ปตฺตสญฺญีนํ อธิมานิกานํ กุหกานํ วา อรหตฺตํ ปฏิชานนฺตานํ สุกฺกวิสฺสฏฺฐิํ ทิสฺวา ‘‘มารกายิกา เทวตา อรหโต อสุจิํ อุปสํหรนฺตี’’ติ มญฺญนฺติ; เสยฺยถาปิ เอตรหิ ปุพฺพเสลิยา จ อปรเสลิยา จ; เต สนฺธาย อตฺถิ อรหโตติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อิทานิ ยสฺมา สุกฺกวิสฺสฏฺฐิ นาม ราคสมุฏฺฐานา โหติ, ตสฺมา อตฺถิ อรหโต ราโคติ อนุโยโค อารทฺโธฯ โส สพฺโพปิ อุตฺตานตฺโถเยวฯ

มารกายิกา เทวตา อตฺตโนติอาทิปญฺเห ยสฺมา ตาสํ เทวตานํ สุกฺกวิสฺสฏฺฐิ นาม นตฺถิ, อญฺเญสมฺปิ สุกฺกํ คเหตฺวา น อุปสํหรนฺติ, อรหโต ปน สุกฺกเมว นตฺถิ, ตสฺมา น เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติฯ

เนว อตฺตโนติปญฺเห ปน นิมฺมินิตฺวา อุปสํหรนฺตีติ ลทฺธิยา ปฏิชานาติฯ โลมกูเปหีติปญฺเห สปฺปิเตลานํ วิย โลมกูเปหิ อุปสํหรณาภาวํ ทิสฺวา ปฏิกฺขิปติฯ

[308] หนฺท หีติ วจสายตฺเถ นิปาโตฯ ‘‘อรหา นุ โข อหํ, โน’’ติ เอวํ วิมติํ คาหยิสฺสามาติ เอวํ วจสายํ กตฺวา อุปสํหรนฺตีติ อตฺโถฯ อตฺถิ อรหโต วิมตีติ ปุฏฺโฐ อฏฺฐวตฺถุกํ วิจิกิจฺฉํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ, ทุติยํ ปุฏฺโฐ อิตฺถิปุริสานํ นามโคตฺตาทีสุ สนฺนิฏฺฐานาภาวํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ

[309] อตฺถิ ตสฺส อาสโยติ ตสฺส สุกฺกสฺส อุจฺจารปสฺสาวานํ วิย ปติฏฺฐาโนกาโส อตฺถีติ ปุจฺฉติฯ

[312] สธมฺมกุสลสฺสาติ อตฺตโน อรหตฺตธมฺมมตฺเตเยว กุสลสฺสฯ ปญฺญาวิมุตฺตํ สนฺธาเยวํ วทติฯ

ปรธมฺมกุสลสฺสาติ สธมฺมโต ปรสฺมิํ อฏฺฐสมาปตฺติธมฺเมปิ กุสลสฺสฯ อุภโตภาควิมุตฺตํ สนฺธาเยวํ วทติฯ เสสเมตฺถ ปาฬิอนุสาเรเนว เวทิตพฺพนฺติฯ

ปรูปหารกถาวณฺณนาฯ

2-3-4. อญฺญาณาทิกถาวณฺณนา

[314] อิทานิ อญฺญาณํ, กงฺขา, ปรวิตรณาติ ติสฺโส กถา นาม โหนฺติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘อรหโต อิตฺถิปุริสาทีนํ นามโคตฺตาทีสุ ญาณปฺปวตฺติยา อภาเวน อตฺถิ อญฺญาณํ, ตตฺเถว สนฺนิฏฺฐานาภาเวน อตฺถิ กงฺขาฯ ยสฺมา จ เนสํ ตานิ วตฺถูนิ ปเร วิตรนฺติ ปกาเสนฺติ อาจิกฺขนฺติ, ตสฺมา เนสํ อตฺถิ ปรวิตรณา’’ติ อิมา ลทฺธิโย, เสยฺยถาปิ เอตรหิ ปุพฺพเสลิยาทีนํ; เตสํ ตา ลทฺธิโย ภินฺทิตุํ ตีสุปิ กถาสุ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา จ ปฏิกฺเขโป จ อิตรสฺสฯ ตตฺถ สพฺเพสุปิ ปญฺเหสุ เจว วิสฺสชฺชเนสุ จ ปาฬิํ อนุคนฺตฺวาว อตฺโถ เวทิตพฺโพติฯ

อญฺญาณาทิกถาวณฺณนาฯ

5. วจีเภทกถาวณฺณนา

[326] อิทานิ วจีเภทกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ ปฐมํ ฌานํ สมาปนฺนสฺส ทุกฺขนฺติ วาจา ภิชฺชตี’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ ปุพฺพเสลิยาทีนํ; เต สนฺธาย สมาปนฺนสฺส อตฺถิ วจีเภโทติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ลทฺธิยํ ฐตฺวา ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ ปุน สพฺพตฺถาติ ตโย ภเว สนฺธาย ปุฏฺโฐ อรูปํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติฯ สพฺพทาติ กาลวเสน ปุฏฺโฐ ปฐมมคฺคกฺขเณ ปฐมชฺฌานิกสมาปตฺติโต อญฺญํ สพฺพํ สมาปตฺติกาลํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติฯ สพฺเพสํ สมาปนฺนานนฺติ ปุฏฺโฐ โลกิยสมาปตฺติโย สมาปนฺเน สนฺธาย ปฏิกฺขิปติฯ สพฺพสมาปตฺตีสูติ ปุฏฺโฐ ทุติยชฺฌานาทิกํ โลกุตฺตรํ สพฺพญฺจ โลกิยสมาปตฺติํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติฯ